حدود سی سال پیش، بازار فارکس با معاملات تلفنی آغاز شد. از ویژگی‌های این بازار در شروع، می‌توان به سرمایه‌گذاران سازمانی، اطلاعات قیمتی غیر شفاف و تمرکز پایین اشاره کرد. امروزه پیشرفت فناوری، بازار فارکس را به کلی دگرگون کرده است. معاملات می‌توانند روی کامپیوتر، با سرعت بالا انجام گیرند، معامله‌گران خرد می‌توانند با قیمت‌های شفاف وارد بازار شوند و فاصله بین دلال‌ها و مشتریان کم شده. تغییر بزرگ دیگر، معرفی معاملات الگوریتمی است.
این معاملات همینطور که باعث پیشرفت این بازار شده اند، آن را با ریسک‌هایی نیز رو به رو کرده اند. در این مقاله، مبانی فارکس و معاملات الگوریتمی را بررسی نموده و به برخی از مزایای معاملات الگوریتمی در بازار فارکس می‌پردازیم.
مبانی بازار فارکس
در بازار فارکس، جفت‌ارزهای گوناگونی با حجم‌ها و قیمت‌های متفاوت، معامله می‌شوند. ارز پایه بر اساس ارز دوم، قیمت‌گذاری می‌شود. فارکس بزرگترین بازار ارز با بالاترین نقدینگی است. این بازار ۵ روز از هفته به صورت ۲۴ ساعته فعال است.
در سال ۲۰۱۹ به طور متوسط روزانه ۶.۶ تریلیون دلار، حجم معاملات بازار فارکس بود. اکثر این معاملات در ارزهای دلار آمریکا، یورو و ین ژاپن انجام می‌گیرد. معامله‌گران در این بازار شامل بانک‌های خصوصی، بانک‌های مرکزی، شرکت‌های بزرگ، شرکت‌های مالی، معامله‌گران خرد و موسسات بزرگ سرمایه‌گذاری می‌شوند.
علت اصلی وجود فارکس این است که، مردم برای خرید کالا و خدمات از کشورهای دیگر، نیاز دارند ارز خود را به ارزهای دیگر تبدیل کنند، با این حال برخی تنها به هدف نوسان‌گیری در این بازار معامله می‌کنند. معاملات در فارکس، بر نرخ واقعی ارزها تاثیر گذاشته و می‌تواند اشتغال، تورم و جریان سرمایه را در یک کشور تحت تاثیر قرار دهد. به همین دلیل، سیاستگذاران، عموم مردم و رسانه‌ها به این بازار علاقه بسیاری دارند.
مبانی معاملات الگوریتمی
الگوریتم متشکل از تعدادی قانون مشخص برای انجام یک وظیفه معین است. در بازارهای مالی، کامپیوترها الگوریتم‌های تعریف شده توسط کاربران را انجام می‌دهند. در این الگوریتم‌ها، قوانینی مانند زمان‌بندی، قیمت و حجم معامله مشخص می‌شوند. چهار نوع معاملات الگوریتمی در بازارهای مالی وجود دارد:
- آماری: به استراتژی الگوریتمی اتلاق می‌شود که بر اساس تحلیل‌های آماری گذشته، به دنبال فرصت‌هایی برای معاملات می‌گردد.
- هج-خودکار: استراتژی است که در آن قوانینی برای کاهش ریسک ایجاد می‌شوند.
- استراتژی اجرای الگوریتمی: هدف آن اجرای وظایف از پیش تعیین شده‌ای مانند کاهش تاثیر بازار یا اجرای یک معامله با سرعت بالا است.
- دسترسی مستقیم بازار: نشان‌دهنده سرعت‌های بالا و هزینه‌های کمتری است که معامله‌گران الگوریتمی می‌توانند به آن دسترسی پیدا کرده و از طریق آن به پلتفرم‌های معاملاتی گوناگون متصل شوند.
یکی از زیرمجموعه‌های معاملات الگوریتمی، معاملات با فرکانس بالا (high-frequency trading) است. از ویژگی‌های این نوع معاملات می‌توان به تعداد بالا و سرعت بالا در اجرای معاملات اشاره کرد. معاملات با فرکانس بالا می‌تواند مزایای زیادی برای معامله‌گر داشته باشد. در این نوع معاملات این امکان وجود دارد تا معاملاتی با فاصله‌های میلی‌ثانیه‌ای انجام شود، اما در مقابل در بازارهای پرنوسان ریسک زیادی نیز به همراه می‌آورد.
معاملات الگوریتمی در فارکس
بخش عمده‌ای از رشد معاملات الگوریتمی در فارکس در چند سال اخیر، به لطف اتوماسیون فرایندها و کاهش زمان مورد نیاز برای معاملات انجام شده است. کارایی معاملات توسط این اتوماسیون بالا رفته و هزینه اجرای فرایندها نیز کاهش می‌یابد. خودکار شدن فرایندها بسیار کارامدتر از انجام آن به صورت دستی است. در این روش فرایندها با استفاده از معیارهای از قبل تعیین شده در زمان خاص و در یک قیمت خاص فعال می‌شوند.
بانک‌ها نیز برای به‌روز‌رسانی قیمت جفت‌ارزها به روی پلتفرم‌های معاملاتی، از این الگوریتم‌ها استفاده می‌کنند. این الگوریتم‌ها سرعت بانک‌ها را در قیمت‌گذاری ارزها بالا برده و زمان مورد نیاز برای انجام این کار را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهند.
برخی بانک‌ها برای کاهش مواجهه با ریسک از این الگوریتم‌ها استفاده می‌کنند. الگوریتم‌ها ممکن است برای فروش یک ارز خاص مورد استفاده قرار گیرند تا مقدار یک ارز در خزانه بانک ثابت باقی بماند. این ویژگی به بانک‌ها این امکان را می‌دهد تا در یک سطح مشخصی از ریسک‌پذیری باقی بمانند.
تمام این فرایندها با استفاده از الگوریتم‌ها آسان‌تر شده اند، و از هزینه‌های آن کاسته اند. اما این‌ها تنها دلایل رشد معاملات الگوریتمی در فارکس نیستند. الگوریتم‌ها به طور گسترده برای نوسان‌گیری مورد استفاده قرار گرفته اند. همینطور ترکیب معاملات با فرکانس بالا و قابلیت تفسیر سریع داده‌ها و اجرای سریع سفارشات، این امکان را برای معامله‌گران فراهم کرده تا از ایجاد فرصت‌های آربیتراژ (arbitrage)، به واسطه تفاوت قیمتی میان ارزها بهره‌برداری کنند.
در بازار فارکس، روش‌های اصلی برای هج کردن معاملات، از طریق قراردادهای نقدی و اختیارات انجام می‌شوند. قراردادهای نقدی، معاملاتی هستند که طی آن‌ها، خرید یا فروش ارز در لحظه اتفاق می‌افتد. بازار نقدی فارکس از سال ۲۰۰۰ تا کنون، به واسطه ورود معاملات الگوریتمی، رشد چشمگیری داشته است. از طرفی انتشار سریع داده‌ها و اطلاعات و تاثیر آن در قیمت ارزها، سبب ایجاد فرصتی برای آربیتراژ می‌شود. آربیتراژ مثلثی (Triangular arbitrage)، فرایند تبدیل یک ارز به خودش از طریق چندین ارز دیگر است. معامله‌گران الگوریتمی و فرکانس بالا، می‌توانند این فرصت‌ها را از طریق برنامه‌نویسی‌های انجام شده، شناسایی کنند.
به عنوان یکی از مشتقات، اختیارات (options) در فارکس همانند اختیارات هر اوراق دیگری عمل می‌کنند. اختیار در بازار ارز، این امکان را به خریدار می‌دهد تا در آینده در یک نرخ تبادل مشخص، جفت‌ارز مورد نظر را بخرد یا بفروشد. برنامه‌های کامپیوتری این اختیارات را به صورت دوتایی تنظیم کرده اند تا راهی برای هج کردن معاملات ایجاد کنند. اختیارات دوتایی (Binary options) می‌توانند دو خروجی داشته باشند، یا معامله مورد نظر در صفر تسویه می‌شود یا در یک نرخ تبادل مشخص شده.
ریسک معاملات الگوریتمی
معاملات الگوریتمی نقاط ضعفی نیز دارد که سبب بر هم زدن پایداری و نقدینگی بازار فارکس می‌شوند. یکی از این نقاط ضعف مربوط به عدم تعادل در قدرت معامله شرکت‌کنندگان بازار است. برخی شرکت‌کنندگان ابزاری در اختیار دارند که به آنان امکان این را می‌دهد که با سرعتی بسیار بیشتر از دیگران اطلاعات را تحلیل کرده و دست به معامله بزنند. این عدم تعادل می‌تواند، در طول زمان سبب ایجاد شکاف و کمبود نقدینگی در بازار شود.
علاوه بر این، به رغم این که تفاوت‌های بنیادینی میان فارکس و بازار سهام وجود دارد، اعتقاد این است که معاملات فرکانس بالایی که می‌توانند سبب سقوط بازار (Flash Crash) سهام شود، می‌تواند بازار فارکس را نیز به همین پدیده دچار کنند. به هنگام تغییرات ناگهانی بازار، الگوریتم‌ها ممکن است به موقع عمل نکنند، زیرا برای شرایط خاصی در بازار برنامه‌ریزی شده اند.
به هنگام چنین رخدادهایی، الگوریتم‌ها باید متوقف شده و معامله‌گر به بررسی بازار اقدام کند. با این حال، اگر معامله‌گران زیادی معاملات الگوریتمی خود را غیر فعال کنند، همین امر سبب تشدید نوسانات شده و نقدینگی را کاهش دهد.
کلام آخر
معاملات الگوریتمی به منظور افزایش کارایی و کاهش هزینه معاملات طراحی شده اند، اما در عوض معامله‌گران را با ریسک‌هایی مواجه می‌کنند. برای این که بازار ارز به درستی عمل کند، باید ذخیره ارزی آن پایدار بوده و نقدینگی بالایی داشته باشد. بنابراین، بازار ارز باید مادامی که نقدینگی بالای خود را حفظ می‌کند، نوسانات کمی نیز داشته باشد.
بسیاری از سرمایه‌گذاران، به سبب مشکلات اخیر، خواهان قوانین و شفافیت بیشتر در رابطه با معاملات الگوریتمی شده اند. یکی از مزایای رشد معاملات الگوریتمی، افزایش شفافیت در بازار فارکس است. استراتژی‌های معاملات الگوریتمی مانند هج خودکار، تحلیل آماری، اجرای الگوریتمی، دسترسی مستقیم به بازار و معاملات فرکانس بالا، می‌توانند ناسازگاری‌های قیمتی به وجود آورند که از طرفی فرصت خوبی برای کسب سود نیز است. با این حال، چالشی که در راه معاملات الگوریتمی وجود دارد این است که چگونه با تغییرات در بازار، سازگار شویم تا بتوان با کاهش ریسک سود بیشتری به دست آورد.