اندیکاتور شاخص قدرت نسبی RSI چیست؟

اندیکاتور شاخص قدرت نسبی RSI، یک اندیکاتور تکانه‌ای است. از این اندیکاتور برای اندازه‌گیری شدت حرکات بازار و تشخیص وضعیت اشباع خرید (Overbought) و اشباع فروش (Oversold) استفاده می‌شود. اندیکاتور شاخص قدرت نسبی RSI، به عنوان یک نوسانگر (خطی که بین دو حد بالا و پایین نوسان می‌کند) نمایش داده می‌شود. این اندیکاتور می‌تواند در میان مقادیر ۰ و ۱۰۰ تغییر کند. این اندیکاتور توسط جی ولس وایلدر جونیور (J. Welles Wilder Jr) در سال ۱۹۷۸ معرفی شد. او این اندیکاتور را در کتاب خود با نام «مفاهیم جدید در تحلیل تکنیکال»، معرفی کرد.

معمولا اگر مقدار اندیکاتور شاخص قدرت نسبی RSI، به مقادیر بالای ۷۰ برسد، گفته می‌شود که بازار در وضعیت اشباع خرید قرار دارد. در این هنگام انتظار می‌رود که بازار دچار برگشت شود. همچنین اگر مقدار اندیکاتور RSI به زیر ۳۰ نزول کند، گفته می‌شود که بازار در وضعیت اشباع فروش قرار دارد.

محاسبه اندیکاتور شاخص قدرت نسبی RSI

با استفاده از فرمول‌های ریاضی تعبیه شده برای اندیکاتور شاخص قدرت نسبی RSI، مقادیر این اندیکاتور محاسبه می‌شود. پس از تکمیل محاسبات در یک دوره مشخص، این اندیکاتور به صورت یک نوسانگر در میان دو حد پایین و بالا، رسم می‌شود.

در صورتی که اندازه و تعداد کندل‌های صعودی افزایش پیدا کند، میزان اندیکاتور RSI نیز افزایش پیدا می‌کند. به همین ترتیب، اگر اندازه و تعداد کندل‌های نزولی نیز افزایش پیدا کند، مقدار اندیکاتور RSI نزول خواهد کرد. در مرحله بعدی محاسبات، مقادیر به دست آمده هموارسازی می‌شوند. بنابراین، اندیکاتور RSI در روندهای بسیار قوی تنها نزدیک به مقادیر ۰ و ۱۰۰ می‌شود.

همانگونه که در نمودار بالا مشاهده می‌شود، اندیکاتور RSI می‌تواند در بازه‌های طولانی در ناحیه اشباع خرید باقی بماند، در حالی که قیمت دارایی مورد مطالعه نیز در یک روند صعودی به سر می‌برد. این اندیکاتور همچنین می‌تواند در حالی در وضعیت اشباع فروش باقی بماند، که بازار در یک روند نزولی به سر می‌برد. این امر می‌تواند سبب سردرگمی تحلیلگران تازه‌کار شود. اما یادگیری چگونگی استفاده از این اندیکاتور در روند‌ها، می‌تواند این مشکلات را برطرف کند.

اندیکاتور شاخص قدرت نسبی RSI چه می‌گوید

روند اساسی بازار سهام یا هر دارایی دیگری، می‌تواند برای تایید اطلاعاتی که از اندیکاتور RSI دریافت می‌شود، مفید واقع شود. به عنوان مثال، کانستنس براون (Constance Brown)، تحلیلگر معروف بازار، این ایده را بنیان‌گذاری کرده است، که اگر در روند صعودی، بازار در حالت اشباع فروش قرار داشته باشد، مقدار RSI می‌تواند از ۳۰ بیشتر باشد. به همین ترتیب، اگر بازار در روند نزولی به سر ببرد و بازار در وضعیت اشباع خرید قرار داشته باشد، مقدار RSI می‌تواند از ۷۰ کمتر باشد.

همانگونه که در نمودار زیر مشاهده می‌شود، به هنگام روند نزولی، اندیکاتور RSI به جای سطح ۷۰، در نزدیکی سطح ۵۰ سقف‌هایی را ثبت کرده است. این علائم می‌توانند سرمایه‌گذاران را در استخراج سیگنال‌های نزولی یاری کنند. بسیاری از سرمایه‌گذاران دو خط افقی در سطوح ۳۰ و ۷۰ در نظر می‌گیرند، تا بتوانند به هنگامی که بازار دچار روند قوی است، سطوح اشباع را تشخیص دهند. تغییر سطوح اشباع خرید و اشباع فروش، در زمانی که قیمت یک دارایی در یک کانال افقی بلندمدت قرار دارد، معمولا بی‌مورد است.

یکی از راه‌های صحیح برای استفاده از سطوح اشباع خرید و اشباع فروش، تمرکز به روی سیگنال‌های معاملاتی و تکنیک‌هایی است که روند کنونی را تایید می‌کنند. به عبارتی دیگر، استفاده از سیگنال‌های صعودی در زمانی که بازار در روند صعودی به سر می‌برد، و استفاده از سیگنال‌های نزولی در زمانی که بازار در روند نزولی به سر می‌برد، می‌تواند سبب شود که از سیگنال‌های دروغینی که اندیکاتور RSI تولید می‌کند، دوری کنید.

سطوح مهم در اندیکاتور RSI

به طور کلی، زمانی که اندیکاتور RSI به بالای سطح افقی ۳۰ نفوذ کند، نشان‌دهنده یک سیگنال صعودی است. زمانی نیز که این اندیکاتور به زیر سطح ۷۰ نزول کند، نشان‌دهنده یک سیگنال نزولی است. به عبارتی دیگر، زمانی که مقدار اندیکاتور RSI به ۷۰ یا بالای آن نفوذ کند، نشان‌دهنده این است که قیمت این دارایی بیش از حد مورد انتظار است، و انتظار می‌رود که به زودی سقوط کند. و بالعکس، اگر مقدار اندیکاتور RSI به ۳۰ یا زیر آن نفوذ کند، نشان‌دهنده این است که ارزش یک دارایی، کمتر از حد مورد انتظار است و انتظار می‌رود که به زودی دچار یک روند صعودی شود.

به هنگامی که بازار دارای روند است، تغییرات اندیکاتور RSI در بازه‌های مشخصی صورت می‌گیرد. به عنوان مثال، در زمانی که بازار در یک روند صعودی است، مقدار اندیکاتور RSI بالای ۳۰ بوده و دائما به سطح ۷۰ برخورد می‌کند و باز می‌گردد. به همین شکل، زمانی که بازار در روند نزولی به سر می‌برد، به ندرت اندیکاتور RSI به بالای سطح ۷۰ می‌رود، و معمولا حدود ۳۰ یا پایینتر از آن قرار دارد. این‌ها می‌توانند به سرمایه‌گذاران در ارزیابی قدرت روند‌ها و نقاط احتمالی برگشت در بازار، کمک کنند. به عنوان مثال، اگر اندیکاتور RSI در حالی که بازار در یک روند صعودی است، در طی چندین افت و خیز نتواند به سطح ۷۰ برسد، و به زیر ۳۰ سقوط کند، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که روند ضعیف شده است و می‌تواند دچار برگشت شود.

عکس این موضوع نیز در طی روندهای نزولی صادق است. اگر در یک روند نزولی، اندیکاتور RSI نتواند به سطح ۳۰ یا زیر آن نفوذ کند، و به بالای ۷۰ برسد، می‌توان گفت که روند نزولی ضعیف شده است و می‌تواند دچار برگشت شود. خطوط روند و میانگین‌های متحرک (moving average) نیز می‌توانند برای تشخیص روندها در کنار اندیکاتور شاخص قدرت نسبی RSI مورد استفاده قرار بگیرند.

نمونه‌ای از واگرایی در اندیکاتور RSI

واگرایی در جهت افزایش قیمت زمانی اتفاق می‌افتد که اندیکاتور RSI در ناحیه اشباع فروش قرار دارد. در این حین، اندیکاتور RSI کف‌هایی بالای کف شکل می‌دهد، در صورتی که نمودار قیمت در حال شکل‌دهی کف‌هایی پایین کف‌های قبلی است. این اتفاق می‌تواند حاکی از این باشد که تکانه صعودی بازار در حال افزایش است، و اگر اندیکاتور RSI بتواند ناحیه اشباع فروش را بشکند، به عنوان یک سیگنال برای خرید مورد استفاده قرار گیرد.

واگرایی در جهت کاهش قیمت نیز زمانی صورت می‌گیرد که اندیکاتور RSI در ناحیه اشباع خرید باشد. در همین حین، اگر اندیکاتور RSI سقف‌هایی زیر سقف‌های قبلی، و نمودار قیمتی سقف‌هایی بالای سقف‌های قبلی شکل دهد، می‌توان گفت که واگرایی در جهت کاهش قیمت صورت گرفته است.

همانگونه که در نمودار زیر مشاهده می‌شود، زمانی که اندیکاتور RSI کف‌های بالاتری را ایجاد کرد و نمودار قیمت، کف‌های پایینتری را ایجاد کرد، یک واگرایی در جهت افزایش قیمت شکل گرفت. این سیگنال، یک سیگنال معتبر بود، اما واگرایی‌ها در زمان‌هایی که قیمت یک دارایی در یک روند بلند‌مدت باثبات قرار دارد، کمیاب هستند. اگر سطوح اشباع خرید و اشباع فروش را انعطاف‌پذیر انتخاب کنید، می‌توانید سیگنال‌های معاملاتی بیشتری از این اندیکاتور استخراج کنید.

مثال لغو سویینگ در اندیکاتور شاخص قدرت نسبی RSI

یکی دیگر از تکنیک‌های معاملاتی، رفتار اندیکاتور RSI را در زمانی که از نواحی اشباع خرید یا اشباع فروش بازمی‌گردد، بررسی می‌کند. این سیگنال را با نام لغو سویینگ (Swing rejection) صعودی می‌شناسند، که دارای ۴ قسمت است:

1. نفوذ اندیکاتور RSI به منطقه اشباع فروش
2. برگشت اندیکاتور RSI به زیر سطح ۷۰
3. شکل‌دهی یک سقف دیگر توسط اندیکاتور RSI در زیر سطح اشباع فروش
4. شکست کف قبلی توسط اندیکاتور RSI

همانطور که در نمودار زیر مشاهده می‌شود، اندیکاتور RSI در ناحیه اشباع فروش قرار داشت، سپس به بالای ۳۰ بازگشت. بعد از آن، یک کف بالای سطح اشباع فروش شکل داد و در آخر برای تایید سیگنال، سقف قبلی خود را شکست. استفاده از اندیکاتور RSI با این روش، بسیار شبیه به کشیدن خطوط روند به روی نمودار قیمتی است.

همانند واگرایی، سیگنال لغو سویینگ نیز می‌تواند در جهت نزولی نیز اتفاق بیافتد. یک سیگنال لغو سویینگ نزولی نیز دارای ۴ قسمت است:

1. نفوذ اندیکاتور RSI به منطقه اشباع فروش
2. برگشت اندیکاتور RSI به زیر سطح ۷۰
3. شکل‌دهی یک سقف دیگر توسط اندیکاتور RSI در زیر سطح اشباع فروش
4. شکست کف قبلی توسط اندیکاتور RSI

نمودار زیر یک سیگنال لغو سویینگ نزولی را نشان می‌دهد. همانند اکثر تکنیک‌های معاملاتی، این سیگنال نیز زمانی معتبر تلقی می‌شود که توسط روند بلندمدت تایید شود. سیگنال‌های نزولی در حین روندهای بلندمدت نزولی، معتبرتر هستند.

تفاوت‌های بین اندیکاتور RSI و اندیکاتور MACD

اندیکاتور MACD یکی دیگر از اندیکاتورهایی است که می‌توان قدرت روندها را با استفاده از آن ارزیابی کرد. این اندیکاتور، رابطه موجود میان دو میانگین متحرک را نشان می‌دهد. اندیکاتور MACD حاصل تفریق میانگین متحرک نمایی ۲۶ دوره‌ای (Exponential moving average) از میانگین متحرک نمایی ۱۲ دوره‌ای است.

میانگین متحرک نمایی ۹ دوره‌ای نیز با عنوان خط سیگنال در اندیکاتور MACD شناخته می‌شود. این خط می‌تواند به ایجاد سیگنال‌های معاملاتی با استفاده از اندیکاتور MACD کمک کند. معامله‌گران ممکن است زمانی که اندیکاتور MACD به بالای خط سیگنال صعود می‌کند، معاملات فروش باز کنند و زمانی که به زیر آن نزول می‌کند، معاملات خرید اتخاذ کنند.

اندیکاتور RSI به این منظور طراحی شده است که تشخیص دهد، که یک دارایی در وضعیت اشباع خرید قرار دارد یا اشباع فروش. این اندیکاتور، این کار را با توجه به حرکات قیمتی اخیر بازار انجام می‌دهد. اندیکاتور RSI با استفاده از متوسط تغییرات قیمتی در یک بازه زمانی مشخص، محاسبه می‌شود. بازه زمانی پیشفرض برای محاسبه اندیکاتور RSI، بازه ۱۴ دوره‌ای است. مقادیر این اندیکاتور نیز از ۰ تا ۱۰۰ تغییر می‌کند.

اندیکاتور MACD رابطه میان دو میانگین متحرک نمایی را اندازه‌گیری می‌کند، در حالی که اندیکاتور RSI تغییرات قیمت کنونی را در مقایسه با تغییرات قیمت گذشته بازار، ارزیابی می‌کند. این دو اندیکاتور معمولا در کنار یکدیگر استفاده شده تا بتوانند تصویر دقیق‌تری را از بازار ترسیم کنند.

این دو اندیکاتور، میزان قدرت روند قیمت یک دارایی را محاسبه می‌کنند. با این حال، آن‌ها با استفاده از عوامل مختلفی این ارزیابی را انجام می‌دهند. بنابراین، نتایجی که از این دو اندیکاتور به دست می‌آیند، می‌توانند متناقض نیز باشند. به عنوان مثال، اندیکاتور RSI می‌تواند به بالای سطح ۷۰ نفوذ کند و نشان دهد که بازار در وضعیت اشباع خرید است.

در همین حین، ممکن است اندیکاتور MACD نشان دهد که میزان خرید همچنان در حال افزایش است. هر کدام از این دو اندیکاتور ممکن است سیگنالی مبنی بر تغییر روند ایجاد کنند.

محدودیت‌های اندیکاتور RSI

اندیکاتور RSI قدرت روندهای نزولی و صعودی را اندازه‌گیری می‌کند، و آن را با استفاده از یک نوسانگر در زیر نمودار قیمتی، نمایش می‌دهد. همانند اکثر اندیکاتورهای تحلیلی، سیگنال‌های به دست آمده از اندیکاتور RSI نیز زمانی از اعتبار بیشتری برخوردار هستند که در راستای روند بلندمدت بازار باشند.

سیگنال‌های بازگشت واقعی بسیار کمیاب بوده و به سادگی نمی‌توان آن‌ها را از سیگنال‌های دروغین متمایز کرد. به عنوان مثال، یک سیگنال دروغین می‌تواند زمانی اتفاق بیافتد که اندیکاتور RSI حاکی از شروع روند صعودی باشد، اما در همان حین بازار به سمت پایین سقوط کند.

از آنجایی که این اندیکاتور می‌تواند تکانه بازار را نشان دهد، می‌تواند در زمانی که یک روند قدرتمند در جریان است، به مدت طولانی در ناحیه اشباع خرید یا اشباع فروش نیز باقی بماند. بنابراین، اندیکاتور RSI زمانی کارآمد است که بازار نوسانی بوده و حرکت آن متشکل از حرکت‌های صعودی و نزولی پیاپی است.

اندیکاتور شاخص قدرت نسبی RSI چه چیزی را اندازه‌گیری می‌کند؟

اندیکاتور شاخص قدرت نسبی RSI ابزاری است که، معامله‌گران با استفاده از آن سعی می‌کنند جهت حرکت قیمت یک دارایی را تشخیص دهند. ایده اصلی اندیکاتور RSI این است که، سرعت تغییرات میزان خرید و فروش را در بازار اندازه‌گیری کند. سپس این اندیکاتور، نتایج به دست آمده را در مقیاس ۰ تا ۱۰۰ رسم می‌کند. اگر مقدار این اندیکاتور به زیر سطح ۳۰ سقوط کند، معمولا به این معنی است که بازار در حالت اشباع خرید قرار دارد. به همین شکل، زمانی که اندیکاتور RSI به بالای سطح ۷۰ نفوذ کند نیز بدین معنی است که بازار در وضعیت اشباع خرید است. معامله‌گران معمولا نوسانگر RSI را در زیر نمودار قیمتی قرار می‌دهند، تا بتوانند تغییرات آن را با تغییرات نمودار قیمتی مقایسه کنند.

سیگنال خرید به دست آمده از اندیکاتور RSI

برخی معامله‌گران زمانی که اندیکاتور RSI یک دارایی به زیر سطح ۳۰ نزول می‌کند، آن را یک سیگنال خرید به حساب می‌آروند. به این دلیل که در حال حاضر دارایی در ناحیه اشباع فروش قرار دارد، و به زودی دچار بازگشت می‌شود. با این حال، اعتبار این سیگنال بستگی به شرایط دیگر نیز دارد. اگر قیمت این دارایی در یک روند نزولی باشد، آنگاه ممکن است بازار برای مدت نه‌چندان کوتاهی در ناحیه اشباع فروش باقی بماند. در این حالت، معامله‌گران ممکن است خرید خود را به تعویق بیاندازند، تا ببینند چه عوامل دیگری سیگنال معاملاتی به دست آمده را تایید می‌کنند.

تفاوت دو اندیکاتور MACD و RSI

اندیکاتور RSI و MACD هر دو به معامله‌گران در درک فعالیت‌های اخیر بازار کمک می‌کنند. اما این دو اندیکاتور این کار را از راه‌های گوناگونی انجام می‌دهند. در اصل، اندیکاتور MACD با هموارسازی تغییرات اخیر بازار و مقایسه آن با خط روند میان‌مدتی، این کار را انجام می‌دهد. سپس معامله‌گران می‌توانند معاملات خود را بر اساس تغییر مکان خط روند کوتاه‌مدت نسبت به خط روند بلندمدت انجام دهند.