همه چیز درباره بازده اوراق قرضه و کاربرد آن در معاملات فارکس
اوراق قرضه اسنادی هستند که به منظور تامین مالی پروژه ها توسط دولت ها و شرکت ها صادر می شوند، در دسته دارایی های کم ریسک ولی با سود کم طبقه بندی می شوند. در این مقاله با ما باشید تا با اوراق قرضه و اصطلاحات مرتبط با آن آشنا شویم.
.
آنچه در این مقاله می خوانید:
اوراق قرضه یا bonds چیست؟
اوراق قرضه نشاندهنده وامی هستند که سرمایه گذار به صادرکننده اوراق می دهد و در ازای دریافت آن، ناشر متعهد می شود که در سررسید، ارزش اسمی اوراق را به سرمایه گذار برگرداند و در طی مسیر به طور منظم –معمولا دو بار در سال- به سرمایه گذار سود پرداخت کند. ناشر اوراق معمولا دولت ها یا شرکت ها هستند و به منظور جبران کسری نقدینگی این کار را انجام می دهند یعنی دلیل نشر اوراق، جمع آوری پول و تامین مالی است.
به عنوان مثال دولت ها برای عملیات عمرانی یا حتی جنگ نیاز به نقدینگی بیشتر دارند یا شرکت ها برای توسعه کسب و کار، تحقیق و توسعه یا استخدام کارمندان خود به دنبال تامین مالی هستند. از آنجا که برای بسیاری از سازمان های بزرگ، وام های بانکی پاسخگوی تامین مالی پروژه ها نیست لذا، این شرکت ها به نشر اوراق قرضه و استقراض از سرمایه گذاران متعدد روی می آورند.
نکات مهم
از آنجا که در گذشته تنها یک نرخ بهره ثابت به اوراق قرضه تعلق می گرفت آنها را “ابزار با درآمد ثابت” می نامند اما، امروزه پرداخت سودهای متغییر به اوراق نیز بسیار مرسوم و متداول است.
خریدار اوراق قرضه می تواند آن را پس از انتشار به سایر سرمایه گذاران بفروشد، بدین معنا که سرمایه گذار مجبور نیست تا زمان سررسید اوراق آنها را نگهداری کند.
در صورت کاهش نرخ بهره یا بهبود اعتبار وام گیرنده، متداول است که ناشر اوراق را بازخرید کند و این امکان وجود دارد که اوراق جدیدی با نرخ کوپن منتشر کند.
خرید و فروش اوراق خزانه داری، یکی از راه های دولت ها برای کنترل نقدینگی در جامعه است بدین شکل که: در صورت افزایش نقدینگی و تورم دولت شروع به انتشار اوراق می کند تا پول سرگردان در جامعه را جمع آوری کند. در صورت رکود و کاهش نقدینگی در جامعه، دولت برای اوراق قرضه فراخوان بازخرید اعلام می کند تا از این طریق مقداری نقدینگی به جامعه تزریق کند.
جزییات مشترک اوراق قرضه
جزییات مشترک شامل سررسید پرداخت وام، نحوه پرداخت و میزان سود ثابت یا متغییری است که وام گیرنده باید به صاحب اوراق بپردازد. در زیر با جزییات مشترک اوراق قرضه آشنا می شویم:
ارزش اسمی میزان پولی است که اوراق در سررسید ارزش خواهد داشت و نیز میزان مرجعی است که وام گیرنده (یا همان ناشر اوراق) برای تعیین نرخ سود به آن استناد می کند. به عنوان مثال اگر ارزش اسمی برای اوراق قرضه 1000 دلار در نظر گرفته شود، سرمایه گذاری که اوراق را با بیمه 1090 دلار خریده یا آن که در تخفیف 980 دلار خریده است، هر دو در سررسید مبلغ 1000 دلار را دریافت خواهند کرد.
قیمت انتشار قیمتی است که ناشر در ابتدا اوراق را به فروش می رساند.
نرخ کوپن نرخ بهره ای است که ناشر به ارزش اسمی اوراق می پردازد و معمولا به درصد بیان می شود.
تاریخ های کوپن تاریخ هایی است که ناشر سود اوراق را پرداخت می کند که غالبا شش ماهه است.
سررسید کوپن زمانی است که تاریخ اعتبار اوراق تمام شده و ناشر ارزش اسمی را به دارنده اوراق قرضه برمی گرداند.
ارزش اوراق قرضه
ارزش اسمی اوراق قرضه –که همان مبلغی است که در سررسید باید به صاحب اوراق پرداخته شود- با ارزش واقعی اوراق در بازار متفاوت است. عوامل موثر بر ارزش اوراق شامل: کیفیت اعتباری ناشر، مدت زمان تا سررسید و میزان نرخ بهره تعیین شده برای اوراق در مقایسه با نرخ بهره عمومی در آن زمان است. دو عامل اول یعنی کیفیت اعتباری ناشر و مدت زمان تا سررسید بسیار مهم هستند. اگر ناشر اوراق قرضه رتبه اعتباری ضعیفی داشته باشد، ریسک نکول (به معنای عدم توانایی در بازپرداخت وام در زمان سررسید) بیشتر شده و این گونه اوراق، سود بیشتری را می پردازند چرا که سرمایه گذار در معرض ریسک بیشتری قرار دارد. از طرفی اوراق با سررسید طولانی تر نیز سود بیشتری می پردازند چرا که، سرمایه گذار برای مدت طولانی تری در معرض خطرات تغییر نرخ بهره و تورم قرار دارد. توجه داشته باشید که سرمایه گذار می تواند اوراق را در قیمت بالاتر خرید کند (اوراق با بیمه) و یا در قیمت پایین تر (اوراق با تخفیف)
نکته: در ایالات متحده آمریکا سه موسسه رتبه بندی اوراق قرضه وجود دارند که عبارتند از:
Fitch Ratings, Standard Poor’s Global Ratings, and Moody’s Investors Service.
این رتبه بندی قدرت مالی ناشر یا توانایی آن در پرداخت به موقع سود و اصل ارزش اوراق را در نظر می گیرد.
بازده اوراق با نرخ کوپن که به صورت سالیانه پرداخت می شود و در زمان انتشار اوراق اعلام می شود تفاوت دارد. (در حالتی که نرخ بهره و در نتیجه قیمت اوراق تغییر نکند این دو یکسان هستند) نرخ کوپن= میزان پرداختی نرخ کوپن سالیانه/ قیمت اوراق قرضه اما بازدهی فعلی اوراق میزان بازگشت سرمایه در اوراق قرضه را نشان می دهد و به نرخ بهره، قیمت اوراق و نرخ کوپن مربوط می شود. همانطور که در فرمول نرخ کوپن مشخص است، قیمت و بازدهی رابطه عکس دارند: هر چه قیمت اوراق بالاتر برود بازدهی آن کمتر می شود و برعکس.
به عنوان مثال فرض کنید که یک سرمایه گذار اوراق قرضه ای را در قیمت 1000 دلار و با نرخ کوپن 10% خریداری کرده است. در این مورد، بازدهی اوراق 10% یا 100 دلار در سال است. اکنون فرض کنید شرایطی پیش می آید و نرخ بهره بالاتر می رود و به 12% می رسد. در این صورت همچنان نرخ کوپن 10 درصدی به اوراق اصلی تعلق خواهد گرفت و این اوراق برای سرمایه گذاری که می تواند اوراق مشابه با نرخ کوپن 12% خریداری کند جذابیتی ندارد. بنابراین دارنده اوراق در صورت تمایل به فروش، باید اوراق را به قیمت کمتری بفروشد تا ارزش اسمی و نرخ کوپن بتواند بازدهی 12% را ایجاد کند. (نرخ بهره بالاتر، قیمت اوراق کمتر و درنتیجه بازدهی بیشتر) حالت برعکس هم وجود دارد و آن زمانی است که نرخ بهره کاهش پیدا کند. در این صورت اوراق قرضه با نرخ کوپن بالاتر جذابتر شده و قیمت آنها افزایش پیدا خواهد کرد. هر چه نرخ بهره کمتر شود قیمت اوراق افزایش خواهد یافت. (نرخ بهره کمتر، قیمت اوراق بالاتر و در نتیجه بازدهی کمتر)
سه نوع محاسبه بازده وجود دارد که عبارتند از:
بازده تا سررسید Yield to maturity
بازده سالانه موثر effective annual yield
و بازده معادل اوراق bond equivalent yield
محاسبات مربوط به بازدهی پیچیده و نیازمند دانش عمیق است. به طور کلی در این محاسبات بایستی ارزش حال حاضر کلیه پرداخت ها تا زمان سررسید (شامل پرداخت های نرخ کوپن و پرداخت ارزش اسمی در سررسید) به ازای نرخ بهره جدید محاسبه شود تا قیمت اوراق و در نتیجه بازدهی اوراق در حال حاضر اندازه گیری شود.
دیرش اوراق قرضه Duration
“دیرش” یک ویژگی در اوراق قرضه (یا هر دارایی با درآمد ثابت دیگر) است که در واقع همان میزان حساسیت اوراق به تغییر نرخ بهره است. دیرش در واقع نشان می دهد که قیمت اوراق با تغییر نرخ بهره چه مقدار افزایش یا کاهش خواهد یافت. معروف است که این دو عکس هم عمل می کنند. محاسبه دیرش کاری بسیار پیچیده و تحلیل آن، نیاز به دانش تخصصی دارد.
منحنی بازده اوراق قرضه
منحنی بازده خطی است که بازدهی (نرخ بهره) اوراق با کیفیت اعتباری یکسان ولی با سررسیدهای متفاوت را ترسیم می کند. شیب منحنی بازده به سرمایه گذاران ایده ای از تغییرات آتی نرخ بهره و فعالیت اقتصادی می دهد.
سه نوع اصلی منحنی بازده وجود دارد:
نرمال (منحنی شیب دار به سمت بالا)
برعکس (منحنی با شیب رو به پایین)
و مسطح
منحنی نرمال نشان می دهد که اوراق بلندمدت بازدهی بیشتری نسبت به اوراق کوتاه مدت دارند و نشان دهنده توسعه اقتصادی است. اگر شیب منحنی بازده نرمال تند باشد به معنای رشد اقتصادی قوی در آینده است که اغلب با تورم و در نتیجه افزایش نرخ بهره در آینده همراه است.
منحنی بازدهی معکوس نشان دهنده رکود اقتصادی و بازدهی کمتر در بلند مدت است. بدین صورت که در شرایط رکود، سرمایه گذارانی که به دنبال سرمایه گذاری امن هستند شروع به خرید اوراق قرضه بلند مدت کرده و باعث افزایش قیمت آنها و در نتیجه بازدهی کمتر برای اوراق بلند مدت می شوند.
نکته: اگر چه منحنی بازده معکوس بسیار به ندرت مشاهده می شود اما، نشانهای قوی بر کاهش شدید رشد اقتصادی و هشدار دهنده این است که رکودی بزرگ در راه است.
منحنی بازده مسطح که همانطور که از نامش پیداست نشان دهنده تفاوت بسیار اندک در بازدهی های کوتاه مدت، بلند مدت و حتی میانمدت است، نشانه ایست بر شرایط نامطمئن اقتصادی. این منحنی گاهی در پایان یک دوره رشد شدید اقتصادی که منجر به تورم می شود ظاهر می شود یا هنگامی که سرمایه گذاران انتظار افزایش نرخ بهره را دارند. در شرایط نامطمئن اقتصادی، سرمایه گذار برای تمامی سررسیدها بازدهی مشابهی را طلب می کند.
مقایسه سرمایه گذاری روی اوراق قرضه و سهام
اوراق قرضه نسبت به سهام سود کمتری دارند ولی در عین حال بسیار امن تر هستند. از آن طرف بازار سهام پر از موقعیت های پیش بینی نشده است اما، احتمال سودهای بیشتر در آن وجود دارد. در مجموع سرمایه گذاران محافظه کارتر اوراق قرضه را ترجیح می دهند. در زمان هایی که نرخ بهره برای مقابله با مشکلات تورمی افزایش می یابد سرمایه گذاری در اوراق قرضه بسیار محبوب می شود. بازدهی اوراق خزانه داری معمولا یک شاخص قوی از میزان قدرت بازار سهام است. بدین صورت که در صورت بالا رفتن عدم اطمینان اقتصادی در جامعه، افراد از سرمایه های ریسک پذیر مانند سهام دور شده و به سرمایه های امن مانند اوراق قرضه و دلار روی می اورند.
مزایا و معایب سرمایه گذاری در اوراق قرضه در مقایسه با بازار سهام و پس انداز
مزایا
معایب
· منبع درآمد پایدار و بدون نوسان
· خطر کمتر از دست دادن دارایی در مقایسه با بازار سهام
· سود بیشتر در مقایسه با پس انداز و محافظت از ارزش دارایی در برابر تورم
· امکان از دست رفتن ارزش دارایی در صورت نکول صادرکننده اوراق در پرداخت بهره یا بازپرداخت ارزش اسمی
· امکان ضرر در صورت فروش قبل از موعد سررسید و بالا رفتن نرخ بهره پس از فروش
· عملکرد ضعیف در مقایسه با سهام در سرمایه گذاری های طولانی مدت
بازده اوراق قرضه چگونه بر ارزها تاثیر می گذارد؟
همانطور که ذکر شد در صورت بالا رفتن عدم اطمینان اقتصادی در جامعه، افراد از سرمایه های ریسک پذیر مانند سهام دور شده و به سرمایه های امن مانند اوراق قرضه و دلار روی می آورند. در این بین، افزایش تقاضا منجر به افزایش قیمت اوراق و ارز شده و همانطور که در بالا دیدیم، بازدهی اوراق پایین می آید. در واقع بازدهی اوراق خزانه داری هر کشور به عنوان شاخصی از جهت کلی انتظارات و نرخ بهره عمل می کند. به عنوان مثال ایالات متحده و اوراق ده ساله خزانه داری را در نظر بگیرید: افزایش بازدهی به معنای دلار صعودی و کاهش بازدهی به معنای دلار نزولی است. به بیان دیگر: افزایش تقاضا برای اوراق قرضه –چه ناشی از انتظارات افزایش نرخ بهره باشد و چه ناشی از ریسک گریزی بازار و نامطلوب شدن بازار سهام برای سرمایه گذاران- موجب تقویت تقاضا برای دلار به عنوان پناهگاه امن و در نتیجه رشد قیمت دلار خواهد شد.
دسته بندی اوراق قرضه بر اساس ناشر
در مجموع چهار دسته اوراق قرضه وجود دارد که عبارتند از:
اوراق قرضه دولتی که ایمن ترین و در عین حال کم سودترین اوراق قرضه هستند و معمولا در حراج فروخته می شوند. این اوراق در مجموع به نام اوراق خزانه داری شناخته می شوند. گاهی ممکن است اوراق قرضه صادر شده توسط دولت ها به عنوان بدهی دولتی در نظر گرفته شوند.
اوراق قرضه شهرداری که توسط ایالت ها و شهرداری ها صادر می شود. بعضی از این اوراق کوپن درآمد بدون مالیات به خریداران ارائه می کنند.
اوراق نمایندگی اوراقی هستند که توسط نهادهای وابسته به دولت صادر می شوند. مانند اوراق Fannie Mae و Freddie Mac در ایالات متحده که شرکت های وام مسکن ایجاد شده توسط کنگره آمریکا هستند.
و اوراق قرضه شرکتی که جزو پرخطرترین اوراق قرضه دسته بندی می شوند. شرکت ها ترجیح می دهند به جای دریافت وام از بانک ها، اوراق منتشر کنند چرا که، شرایط بازار اوراق معمولا مناسب تر و نرخ بهره در آن کمتر است.
سود سرمایه گذاری در اوراق قرضه
سرمایه گذاری در اوراق قرضه می تواند به دو روش سرمایه گذار را به سود برساند:
نگهداشتن اوراق قرضه تا سررسید و دریافت نرخ بهره ای که به آن تعلق می گیرد و به “نرخ کوپن” معروف است.
فروختن اوراق قرضه قبل از سررسید با قیمتی بالاتر از قیمت خرید
در هر دو حالت سود ناشی از سرمایه گذاری در بازار اوراق قرضه، سودی محدود و به ویژه اگر در حوزه اوراق خزانه داری باشد سودی مطمئن است.
انواع اوراق قرضه
انواع مختلفی از اوراق قرضه وجود دارد که می توان آنها را بر حسب میزان سود یا نحوه پرداخت نرخ کوپن، فراخوان شدن توسط ناشر یا سایر ویژگی ها دسته بندی کرد. در ادامه به معرفی متداول ترین انواع اوراق قرضه می پردازیم:
اوراق کوپن صفر Zero-Coupon این دسته از اوراق هیچ گونه نرخ کوپنی را به سرمایه گذار نمی پردازند اما، بازدهی آنها از طریق تخفیف ارزش اسمی در هنگام خرید اوراق و پرداخت کل مبلغ اسمی در هنگام سررسید ایجاد می شود. اوراق قرضه خزانه داری ایالات متحده در دسته اوراق کوپن-صفر قرار می گیرند.
اوراق قرضه قابل تبدیل Convertible bonds این اوراق بدهی در واقع ابزار بدهی با ویژگی “قابلیت تبدیل به سهام” در مواقع خاص مثلا بسته به قیمت سهام هستند. به عنوان مثال یک شرکت برای تامین مالی یک پروژه اوراقی با کوپن 10% و سررسید ده ساله منتشر می کند. در همین حین سرمایه گذارانی درخواست دارند که اوراقی با کوپن 8% داشته باشند اما، این امکان برای آنها وجود داشته باشد که در صورت عبور قیمت سهام از یک مقدار مشخص بتوانند اوراق خود را به سهام تبدیل کنند. اوراق قابل تبدیل در این موقعیت راهی است که بتوان سرمایه گذاران گروه دوم را راضی کرد. این اوراق برای شرکت ها بهترین راه حل هستند چرا که در مراحل ابتدایی پروژه بهره کمتری می پردازند و در صورت تبدیل اوراق به سهام، دیگر نرخ بهره ای پرداخت نمی کنند و مجبور به بازپرداخت ارزش اسمی نخواهند بود. برای برخی سرمایه گذاران نیز از این جنبه قابل قبول است که با پذیرفتن ریسک دریافت بهره کمتر، امکان سود بیشتر در صورت افزایش ارزش سهام را برای خود ایجاد می کنند.
اوراق قرضه قابل خرید callable bonds به اوراقی گفته می شود که می توانند قبل از سررسید توسط ناشر پس گرفته شوند. به عنوان مثال تصور کنید که شرکتی با انتشار اوراق ده ساله و نرخ کوپن 10%، یک میلیون دلار وام گرفته است. اگر پس از پنج سال نرخ بهره عمومی کاهش پیدا کند (یا رتبه اعتباری شرکت افزایش یابد) شرکت می تواند وام با نرخ بهره 8% بگیرد. لذا ناشر فراخوان داده و اوراق را بازخرید می کند و به جای آن، اوراق با نرخ کوپن پایین تر منتشر خواهد کرد. خرید این نوع از اوراق برای خریدار ریسک بیشتری دارد چرا که، احتمال فراخوان هنگامی که قیمت اوراق در حال افزایش است بیشتر می شود. (زمانی که نرخ بهره کم می شود قیمت اوراق قرضه بیشتر می شود) بنابرای اوراق قرضه قابل خرید به اندازه سایر اوراق (در صورت نرخ کوپن، سررسید و رتبه اعتباری مشابه) ارزشمند نیستند.
اوراق قرضه قابل فروش Puttable bonds دارندگان اینگونه اوراق می توانند قبل از سررسید، اوراق را به ناشر برگردانند یا بفروشند. این اوراق برای سرمایه گذارانی مناسب است که نگران کاهش ارزش اوراق خود هستند یا فکر می کنند نرخ بهره افزایش خواهد یافت و می خواهند قبل از کاهش ارزش اوراق، پول خود را پس بگیرند. این اوراق نسبت به اوراقی که قابلیت فروش ندارند (در صورت نرخ کوپن، سررسید و رتبه اعتباری مشابه) ارزشمندتر هستند. در عوض ناشرین این اوراق را به دلیل ترغیب سرمایه گذاران به پرداخت پول اولیه که به آن نیاز دارند صادر می کنند.
نکته: هیچ استاندارد یا قانونی که اوراق باید تنها یک گزینه داشته باشند وجود ندارد و احتمال دارد که اوراق قرضه ای منتشر شوند که ترکیبی از موارد بالا را به سرمایه گذار ارائه دهند که در این صورت مقایسه بین آنها برای سرمایه گذار عادی بسیار سخت می شود. در این زمینه عموما از متخصصین اوراق قرضه راهنمایی و مشورت گرفته می شود.
حراج اوراق قرضه
حراج اوراق قرضه فرایند فروش اوراق قرضه کوتاه مدت و بلند مدت است که دولت ها برای به حداقل رساندن تامین مالی بدهی ملی برگزار می کنند. فرایند حراج با اعلام بانک مرکزی مبنی بر اینکه قصد دارد چه مقدار وام بگیرد آغاز می شود. جزییاتی مانند تاریخ سررسید اوراق و زمان حراج در آگهی بانک مرکزی ذکر می شود. بررسی فرایند حراج –از زمان اعلام بانک مرکزی تا زمان تحویل اوراق بهادار- مشخص می کند که اهداف دولت تا چه حد محقق شده اند.
اوراق قرضه ایالات متحده آمریکا
اوراق قرضه ایالات متحده که توسط خزانه داری منتشر می شوند بر اساس مدت سررسید به سه دسته زیر تقسیم می شوند:
اوراق کوتاه مدت با سررسید یکسال یا کمتر که قبوض یا Bills نامیده می شوند.
اوراق میان مدت با سررسید یک تا ده سال که اوراق یا notes نامیده می شوند.
و اوراق بلند مدت با سررسید بیشتر از ده سال که اوراق قرضه خزانه داری یا treasury bonds نامیده می شوند.
اوراق قرضه منتشر شده توسط ایالات متحده اغلب به عنوان امن ترین اوراق قرضه جهان شناخته می شوند.
نتیجه گیری
اوراق قرضه به منظور تامین مالی پروژه ها صادر می شوند و در واقع به واسطه آنها، سرمایه گذار به ناشر وام می دهد. اوراق قرضه به سه دسته کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت تقسیم می شوند و در پایان سررسید، ناشر بایستی اصل سرمایه را به دارنده اوراق برگرداند. در طول مسیر نیز موظف به پرداخت نرخ کوپن به سرمایه گذار است که در مشخصات اوراق قرضه ذکر می شود. اوراق قرضه دولتی که به عنوان کم سودترین و در عین حال امن ترین اوراق قرضه شناخته می شوند در زمان شیوع ناامنی در بازار یا افزایش نرخ بهره، بین سرمایه گذاران بسیار محبوب می شوند.
دیدگاهتان را بنویسید