مهمترین شاخص های رکود اقتصادی
همانطور که در مقاله چرخه های رونق و رکود اقتصادی گفتیم، رکود یک بخش نرمال از یک چرخه اقتصادی است و به طور متوسط هر هفت تا نه سال یکبار رخ می دهد.
رکود اقتصادی به معنای وجود مازاد کالا در بازار است؛ کالاهایی که به دلیل پایین آمدن تقاضای مصرف کننده به فروش نرسیده اند. در ادامه، تولید کالاها کاهش یافته یا متوقف می شود و کارخانجات کارگران را اخراج می کنند. با افزایش نرخ بیکاری، تقاضای مصرف کننده باز هم کمتر و رکود اقتصادی عمیق تر خواهد شد.
در این مقاله با رکود، علل وقوع آن و مهمترین شاخص های رکود اقتصادی آشنا می شویم و به تاثیر رکود بر بازار فارکس می پردازیم.
آنچه در این مقاله می خوانید…
رکود اقتصادی چیست؟
مهمترین شاخص های رکود اقتصادی
- شاخص تولید ناخالص داخلی (شاخص GDP)
- درآمد واقعی
- تولیدات صنعتی
- شاخص عمده فروشی/خرده فروشی
- نرخ مشاغل/نرخ بیکاری
- رکود اقتصادی روی چه بخش هایی از جامعه تاثیر می گذارد؟
- رکود اقتصادی از دیدگاه آمار
- سرمایه گذاری در دوران رکود
- رکود اقتصادی و بازار فارکس
- شاخص های رکود اقتصادی در فارکس
- تاثیرات رکود اقتصادی در بازار فارکس
- دلایل اهمیت بازار فارکس در دوران رکود اقتصادی
- نتیجه گیری
رکود اقتصادی چیست؟
تعاریف مختلفی برای رکود اقتصادی وجود دارد:
برخی اقتصاددانان، منفی شدن دو دوره سه ماهه متوالی شاخص تولید ناخالص داخلی یا شاخص GDP را به معنای وقوع دوره رکود در نظر می گیرند. هرچند که منفی بودن gdp لزوما به معنای کوچک شدن اقتصاد و رکود نیست و در تفسیر آن بایستی دقت کافی به عمل آید. از دیگر شاخص های اقتصادی که در هنگام رکود مورد بررسی قرار می گیرند می توان به نرخ بیکاری، تولیدات صنعتی، اعتماد مصرف کننده و غیره اشاره کرد.
یکی دیگر از تعاریف رکود اقتصادی، ارائه شده توسط دفتر ملی تحقیقات اقتصادی ایالات متحده NBER ( مسئول اعلام شروع و اتمام دوره رکود) به شرح زیر است: “کاهش قابل توجه در فعالیت های اقتصادی یک کشور یا گروهی از کشورها که در سراسر اقتصاد پخش شده و چند ماه به طول بیانجامد و به طور معمول در شاخص های gdp واقعی، آمار خرده فروشی/عمده فروشی، نرخ بیکاری، درآمد واقعی و تولید صنعتی نمایان می شود.”
مهمترین شاخص های رکود اقتصادی
همانطور که در تعریف رکود اقتصادی بیان شد، از جمله مهمترین شاخص هایی که برای تشخیص رکود بررسی می شوند عبارتند از:
- شاخص تولید ناخالص داخلی (GDP)
شاخص تولید ناخالص داخلی یا شاخص gdp، ارزش کل خدمات و کالاهای تولید شده توسط یک اقتصاد در یک دوره زمانی معین را نشان می دهد. شاخص gdp واقعی این مقدار با تعدیل تورم است.
توجه کنید که در محاسبه gdp تنها کالاهای نهایی در نظر گرفته می شوند تا از شمارش دوباره اقلام اولیه جلوگیری شود. (به عنوان مثال در محاسبه gdp تنها ارزش نان را محاسبه می کنیم و ارزش آردی که نانوا برای درست کردن نان تهیه کرده است محاسبه نمی شود.)
ارتباط شاخص gdp با رکود اقتصادی
شاخص gdp در دوره رکود کاهش خواهد یافت. در واقع همانطور که اشاره شد یکی از تعاریف عام رکود اقتصادی، منفی شدن شاخص تولید ناخالص داخلی در دو دوره متوالی است.
شاخص تولید ناخالص داخلی منفی، نشانگر افت شدید در بهره وری اقتصاد است.
- درآمد واقعی (Real Income)
درآمد واقعی با اندازه گیری درآمد شخصی، تعدیل با تورم و تنزیل اقدامات تامین اجتماعی مانند پرداخت های رفاهی محاسبه می شود.
کاهش در درآمد واقعی منجر به کاهش قدرت خرید شده و مصرف کننده خریدهای غیر ضروری را حذف خواهد کرد. خرید های کمتر مصرف کننده، تقاضا برای کالاهای تولیدی را کم می کند و با کاهش تولید، رکود آغاز می شود.
- تولیدات صنعتی (Manufacturing)
سلامت بخش تولیدات صنعتی یک کشور با بررسی حساب های واردات و صادرات و کسری یا مازاد تجاری با سایر کشورها سنجیده می شود. عوامل متعددی از جمله کاهش خرید مصرف کننده و افزایش هزینه های تولید، منجر به کاهش عرضه در دوران رکود خواهد شد.
داده های اقتصادی نشان می دهد که هر بار رکود اقتصادی رخ داده، تولید کاهش پیدا میکند و پس از آن شاهد یک رشد اقتصادی قوی خواهیم بود. افزایش ناگهانی و شدید تولید در دوران رکود، نشانه بسیار خوبی برخروج از رکود است. سلامت بخش تولید، به معنای قدرت و خودکفایی یک اقتصاد است.
- شاخص های عمده فروشی/خرده فروشی (Wholesale/Retail Sales)
بررسی هر دوی این شاخص ها، برای سنجش عملکرد بازار کالا صورت می گیرد. در دوران رکود، کاهش تقاضای مصرف کننده قیمت ها را نیز با خود به پایین می کشد. (البته رکود روی قیمت کالاهای اساسی مانند خوراک و انرژی تاثیری ندارد.)
خرده فروشان می توانند با توجه بیشتر به نیازهای مصرف کننده به منظور رفع آن ها و ارائه تخفیف ها و برنامه های وفاداری، دوران رکود را به سلامت پشت سر بگذارند.
- نرخ مشاغل/ نرخ بیکاری (Employment/Unemployment rate)
نرخ بالای بیکاری به عنوان یک شاخص پسرو (مراجعه کنید به )، به جای پیش بینی رکود، چرخش اقتصاد به دوره رکود را تایید می کند. در طول دوره رکود نرخ بیکاری افزایش خواهد یافت، در حالیکه نرخ بالای مشاغل، یک علامت مثبت برای سلامت اقتصاد در نظر گرفته می شود.
در واقع رکود زمانی رخ می دهد که شاهد موارد زیر باشیم:
- کاهش درآمد واقعی
- کاهش فروش خرده فروشی و عمده فروشی
- کاهش نرخ اشتغال
- کاهش فعالیت های تولیدی
- کاهش برآورد تولید ناخالص داخلی
نکته:
کاهش بازدهی خزانه داری 10 ساله ایالات متحده به کمتر از بازدهی 2 ساله نیز یک نشانه مهم تاریخی است که به معکوس منحنی بازده نیز معروف است و نشانگر این است که یک رکود در راه است.
رکود اقتصادی روی چه بخش هایی از جامعه تاثیر می گذارد؟
رکود اقتصادی روی کسب و کارها، دولت ها، سرمایه گذاران و مصرف کنندگان تاثیر منفی می گذارد.
بله! مصرف کنندگان نیز می توانند وقوع رکود اقتصادی را تشخیص دهند، چرا که رکود بخشی از زندگی آحاد جامعه می شود: ساخت و سازها کاهش می یابد، افراد بیکار می شوند یا حقوق دریافتی شان کمتر می شود و قیمت کالاها شروع به کاهش می کند (مردم هزینه های غیر ضروری خود را کاهش می دهند و خرید نمی کنند، در نتیجه کالاهای بسیاری در فروشگاه ها انبار می شود و برای رها شدن از شر آنها، تنها راه پایین آوردن قیمت است.)
از نظر کارشناسان بیشترین حوزه هایی که از رکود آسیب خواهند دید عبارتند از:
- املاک و مستغلات
- صنف مشاورین املاک
- تولیدات صنعتی
- خرده فروشی
- مشاغل مربوط به اوقات فراغت
در واقع مشاغلی که به هزینه کرد مستقیم مصرف کننده ارتباط دارند و خدماتی غیرضروری را ارئه می دهند (مانند رستوران ها، هتل ها و …) بیشترین آسیب را خواهند دید.
از طرف دیگر صنایعی که خدمات و کالاهای ضروری مصرف کننده را ارائه می دهند کمترین آسیب را می بینند که از آن جمله می توان به صنایع آب و برق، خدمات درمانی، تولید و فروش کالاهای ضروری و حتی صنایع فناوری اشاره کرد. البته مشاغلی هم هستند که در دوران رکود می توانند رشد کنند مانند خرده فروش های تخفیفی. از آنجا که دستمزد مصرف کننده در طول دوره رکود کم می شود خرید های خود را کمتر می کند یا به خرید کالاهای ارزانتر روی می آورد.
رکود اقتصادی از دیدگاه آمار
از دیدگاه آماری زمانی می توانییم بگوییم در دوره رکود هستیم که:
- شاخص مدیران خرید تولیدی و خدماتی (یعنی شاخص PMI) کاهش یابد و به زیر 50 برسد.
- نرخ بیکاری افزایش یابد و به بالای 6% برسد.
- ادعاهای اولیه بیکاری افزایش یابد. (در ایالات متحده به بالای 300 هزار تا 400 هزار یا بیشتر برسد)
در نظر داشته باشید که تشخیص رکود و زمانی که لازم است تا وقوع رکود اقتصادی را به طور رسمی بپذیریم معمولا چند ماه طول می کشد؛ به نحوی که غالبا در زمان اعلام رسمی شروع دوره رکود، درواقع رکود واقعی در اقتصاد پایان گرفته و بهبود اوضاع قبل از آن شروع شده است!
سرمایه گذاری در دوران رکود
در دوران رکود (یا با پیش بینی آن) سرمایه گذاران به جای سرمایه گذاری های خطر پذیر به سمت سرمایه های امن مانند طلا می روند.
سرمایه گذاران سهام نیز با دوری از ریسک، به سمت سهام قدیمی و با ثبات که بدهی کم و ترازنامه قوی دارند کشیده می شوند.
البته بخش هایی از بازار سهام که به شرکت های تولید و عرضه کننده کالاهای مصرفی و غیراختیاری (آخرین کالاهایی که مصرف کننده از سبد خرید خود حذف می کند) اختصاص دارد در دوره رکود نیز پایدار می ماند. شرکت های تولید و عرضه کننده مواد غذایی، نوشیدنی ها، دخانیات و کالاهای خانگی از این دسته اند.
اما در مورد بازار فارکس چطور؟
از آنجا که طول دوره رکود قابل پیش بینی نیست و در طول دوره های رکود و تورم ارزش پول نقدی که در بانک نگه می داریم همواره در حال کاهش است، هوشمندانه است که برای تقویت ارزش پول اقداماتی انجام دهیم.
بازار فارکس یا بازار تجارت ارز با 6.6 تریلیون دلار معامله در شبانه روز، یکی از بزرگترین بازارهای مالی در سراسر جهان است. بازاری 24 ساعته که بسیاری را برای کسب درامد بیشتر به خود جلب می کند و یک سرمایه گذاری محبوب در دوران رکود اقتصادی محسوب می شود.
رکود اقتصادی و بازار فارکس
همانطور که اشاره شد بازار فارکس نیز یکی از محبوبترین انتخاب ها در دوران رکود است به نحوی که برخی آن را به عنوان یک بازار ضد رکود می شناسند.
ضد رکود بودن به این معناست که بازار مورد نظر صرفنظر از اینکه در دوره رکود هستیم یا خیر، فرصت های سرمایه گذاری خوبی را ارائه می دهد.
برای درک بهتر “بازار ضد رکود”، به بازار مسکن به عنوان بازاری که به شدت تحت تاثیر رکود است توجه کنید: در دوره رکود بسیاری از مردم بیکارند و خانه نمی خرند؛ در عین حال سرمایه گذاران وقتی سود می کنند که قیمت و میزان فروش مسکن رشد کند. در حالی که رکود باعث کاهش قیمت ها خواهد شد.
در عوض در بازار فارکس، حتی در بازار نزولی هم امکان سود کردن دارید.
برخلاف بازار سهام که تنها در صورت رشد ارزش سهم مورد نظر سود می کنید و اگر بازار نزولی شود برای جلوگیری از ضرر باید سهام خود را بفروشید، در بازار فارکس شما می توانید معاملات شورت (فروش) و لانگ (خرید) باز کنید.
اگر انتظار افزایش ارز مورد نظر در آینده را دارید معامله لانگ باز می کنید و اگر انتظار کاهش آن را دارید معامله شورت باز می کنید. در صورت پیش بینی درست، از هر دو حالت کاهش یا افزایش ارزش ارز می توانید کسب سود کنید و این ویژگی منحصر به فرد بازار فارکس است.
شاخص های رکود اقتصادی در فارکس
هدف اصلی معامله گر فارکس سود بردن از نوسانات نرخ ارزهاست. با خرید و فروش یک ارز در مقابل دیگری، در صورت تغییرات ارزش نرخ ارز هم از بالا و هم از پایین رفتن نرخ ارز می توانید سود کنید.
درست است که بازار فارکس بازاری است که می تواند در دوره رکود هم فرصت های معاملاتی خوبی را پیشنهاد کند، اما ماهیت رکود می تواند مضر و خطرناک باشد. بنابراین، اگر در بازار تجارت ارز فعال هستید بهتر است بدانید چه شاخص هایی به ما می گویند رکود در راه است.
از جمله مهمترین شاخص های پیش بینی کننده رکود که معامله گران ارز بایستی در تحلیل های خود مد نظر قرار دهند عبارتند از:
- بازار کار (Job Market)
کاهش رونق بازار کار، افزایش نرخ بیکاری و کاهش نرخ مشاغل، نشانه ایست قوی بر شروع یک دوره رکود اقتصادی. از آنجا که با بیکار شدن افراد و از دست رفتن امنیت اقتصادی، خانوارها خریدهای غیر ضروری و مصارف خود را کم می کنند، این کم شدن تعداد مصرف کنندگان منجر به کاهش تولید خواهد شد و نتیجه کاهش تولید، رکود است.
- نرخ بهره (Interest Rate)
نرخ بهره یکی از شاخص های مهم رکود است.
افزایش نرخ بهره سیاستی است که بانک های مرکزی برای مبارزه با تورم و افزایش قیمت ها در پیش می گیرند و تا مهار قیمت ها آن را ادامه می دهند. افزایش نرخ به منظور مبارزه با تورم، اغلب منجر به رکود می شود. در دوره رکود، نرخ بهره کاهش می یابد تا محرکی برای رشد اقتصادی باشد.
نکته: به طور کلی (و در شرایطی که سایر متغییرها ثابت باشند) نرخ بهره بالاتر موجب بالا رفتن ارزش ارز و کاهش نرخ بهره منجر به کاهش ارزش ارز خواهد شد.
- تورم و تورم منفی (Inflation & Deflation)
تورم و تورم منفی شاخص های بالقوه رکود اقتصادی هستند.
تورم به معنای بی ارزش شدن پول و در نتیجه کمتر شدن هزینه کرد مصرف کننده است که نشانه ای از رکود است.
تورم منفی که نقطه مقابل تورم است، به معنای ارزشمند شدن پول است به نحوی که مردم به سرمایه گذاری و پس انداز پول تمایل پیدا می کنند. در این شرایط -هر چند به دلیلی متفاوت- باز هم خرید توسط مردم کم شده و منجر به کاهش تولید خواهد شد و کاهش تولید، یعنی رکود اقتصادی.
تاثیرات رکود اقتصادی در بازار فارکس
تاثیر رکود اقتصادی بر بازار فارکس با کم شدن تعداد معاملات خود را نشان خواهد داد.
در دوره رکود، افرادی که نگران شغل و درامد خود هستند مصارف و مخارج خود را کاهش داده و احتمالا ترجیح می دهند به جای سرمایه گذاری (و متضرر شدن یا کسب سود در آینده)، پول خود را برای هزینه های ضروری نگه دارند.
تاثیر دیگر رکود اقتصادی بر بازار فارکس، کم شدن ارزش ارز است. با شروع رکود و کم شدن نرخ بهره، جذابیت ارز برای سرمایه گذاران کم می شود.
همچنین با رکود اقتصادی، نوسان ارزها بسیار زیاد شده و سود و زیان بالقوه را افزایش می دهد که منجر به افزایش تقاضا و نرخ مبادله ارزها خواهد شد.
دلایل اهمیت بازار فارکس در دوران رکود اقتصادی
اما در شرایط رکود اقتصادی، در بازار فارکس دقیقا چه رخ می دهد؟
حتی در یک رکود جهانی (که پدیده ای بسیار نادر است هر چند غیر ممکن نیست)، ارزهای مختلف به شکل های مختلف تحت تاثیر قرار گرفته و هر کدام به سمتی حرکت می کنند. از طرفی از آنجاییکه در فارکس، جفت ارزها معامله می شوند همیشه می توانید جفت ارزی را انتخاب کنید که مطابقت بیشتری با استراتژی معاملاتی شما دارد.
بنابراین رکود اقتصادی نمی تواند در فارکس تاثیر منفی چندانی بگذارد. بسته به استراتژی معاملاتی و سطح ریسک پذیریتان، همیشه می توانید در بازار فارکس سود کنید.
نتیجه گیری
در دوره رکود -به عنوان بخشی از چرخه های رونق و رکود اقتصادی که از ویژگی های اقتصاد سرمایه داری هستند- کاهش تقاضای مصرف کننده منجر به کاهش تولید، افزایش نرخ بیکاری و پایین آمدن آمار خرده فروشی خواهد شد.
در این دوره، ریسک های مالی افزایش می یابد و توصیه می شود افراد از دادن تعهدات مالی جدید بپرهیزند.
در دوره رکود اقتصادی، سرمایه گذاران از بازارهای پرخطر به سمت دارایی های امن مانند طلا می روند یا در بازارهای مقاوم به رکود مانند بازار فارکس شروع به سرمایه گذاری می کنند.