در مقاله در مورد دلارهای نرم یا کمیسیون نرم چه می دانید بنا داریم تا مفهومی را بازگشایی کنیم که شاید بسیاری از سرمایه گذاران و به ویژه سرمایه گذاران خرد صندوق های سرمایه گذاری مشترک از آن مطلع نباشند در حالیکه، اگرچه به صورت غیر مستقیم اما مکررا آن را پرداخت کرده اند!
اگر مایل هستید که با مفهوم دلار نرم، نحوه پرداخت و مزایا و معایب آن آشنا شوید، تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
دلارهای نرم یا کمیسیون نرم چیست؟
دلار نرم به مبلغی اشاره دارد که صندوق های سرمایه گذاری مشترک و یا سایر مدیران سرمایه گذاری به شرکت های کارگزاری یا همان بروکرها پرداخت می کنند تا بتوانند به طور جزیی یا کامل از نتایج تحقیقات ویژه و سایر خدمات اضافی آنها بهره مند شوند. آنچه که در مورد دلار نرم یا کمیسیون نرم مهم است این است که این مبلغ از درآمد کمیسیون پرداختی مشتریان صندوق ها پرداخت می شود و نبایستی به شکل پول نقد باشد.
در واقع، صندوق ها و مدیران سرمایه گذاری هزینه استفاده از تحقیقات و سایر خدمات مازاد بروکرها را از کمیسیون های پرداختی مشتریان خود پرداخت می کنند و نه از درآمد خودشان. البته این موضوع محل مناقشه فراوانی بین شرکت های سرمایه گذاری و مشتریان آنها است چرا که، مشتریان معتقدند هزینه استفاده از خدمات جانبی بروکرها بایستی به عهده شرکت سرمایه گذار باشد و نبایستی از جیب آنها پرداخت شود چون که در نتیجه ی پرداخت دلار نرم، هزینه کمیسیون و هزینه اجرای معاملات برای مشتریان افزایش می یابد و در نتیجه سود آنها کم خواهد شد.
از دیگر موضوعات مورد بحث دلارهای نرم این است که این مبلغ، هم هزینه بهره مندی مدیران صندوق ها از تحقیقات بروکر و هم هزینه اجرای معاملات را پوشش می دهد و به طور واضح مشخص نیست که چه مقدار از دلارهای نرم یا همان کمیسیون نرم صرف اجرای معاملات می شود و چه مقدار صرف استفاده مدیران صندوق های سرمایه گذاری از خدمات جانبی بروکرها. در واقع همین عدم شفافیت درباره مقدار کمیسیون نرم، منجر به مخالفت های بسیاری از سوی سرمایه گذاران صندوق های سرمایه گذاری مشترک شده است.
درک دلار نرم با ذکر مثال
همانطور که گفتیم دلارهای نرم را سرمایه گذاران نهادی به بروکرها می پردازند. سرمایه گذاران نهادی سازمان هایی هستند که سرمایه های خرد را از افراد و سرمایه گذاران مختلف دریافت می کنند و مبلغ عظیم جمع آوری شده را در اختیار مدیران سرمایه گذاری قرار می دهند. سرمایه گذاران نهادی که می توانند بانک ها، موسسات مالی، صندوق های سرمایه گذاری مشترک و … باشند، این سرمایه های هنگفت را از طرف مشتریان خود در حوزه های مختلف از جمله بازار سهام، اوراق بهادار و سایر کلاس های دارایی سرمایه گذاری می کنند.
اکنون فرض کنید که یک سرمایه گذار نهادی با یک بروکر برای انجام معاملات طرف قرارداد است. این سرمایه گذار نهادی به ازای هر سهم 5 سنت کمیسیون به بروکر می پردازد اما، از این مبلغ تنها 2 سنت آن بابت اجرای معامله است. 3 سنت باقیمانده همان دلار نرم است که سرمایه گذار نهادی بابت استفاده از خدمات پولی بروکر می پردازد. بروکرها طیف وسیعی از خدمات را ارائه می دهند که مشمول هزینه های اضافی هستند.
از جمله خدماتی که بروکرها به سرمایه گذاران نهادی ارائه می دهند می توان به:
- انواع سخت افزار و نرم افزارهای مختلف
- تحقیقات
- مقایسه همتایان
- تحلیل های تکنیکال و فاندامنتال
- تحلیل صنایع و شرکت های مختلف
- آپدیت های روزانه مارکت و … اشاره کرد.
کمیسیون نرمی که سرمایه گذار نهادی به بروکر می پردازد، بابت استفاده از تمام یا بخشی از این خدمات است که در قالب یک قرارداد جزییات آن را مشخص می کنند.
به عنوان یک مثال دیگر، فرض کنید که یک صندوق سرمایه گذاری کوچک قصد دارد که از نتایج تحقیقات شرکت بروکری طرف قرارداد خود بهره مند شود. طی موافقت نامه ای که امضا می شود، شرکت سرمایه گذاری در ازای دریافت این خدمات بایستی 10000 دلار در قالب کمیسیون به بروکر بپردازد که همان پرداخت در قالب دلار نرم است. در این موافقت نامه ذکر می شود که اگر شرکت سرمایه گذاری بخواهد نتیجه تحقیقات را به صورت نقدی بپردازد (دلار سخت)، می تواند 6000 دلار به حساب بروکر واریز کند.
دلار نرم با دلار سخت چه تفاوتی دارد؟
همانطور که گفته شد، دلار نرم همان کمیسیونی است که شرکت سرمایه گذاری بابت استفاده از خدمات پولی بروکر پرداخت می کند. دلار نرم یا کمیسیون نرم در قالب کمیسیون پرداخت می شود و پرداخت آن به صورت نقدی نیست. در مقابل دلار سخت را داریم که در واقع همان پرداخت نقدی به بروکر است. بر خلاف دلار نرم که اغلب شفاف نیست و در هاله ای از ابهام قرار دارد (یعنی مشتری صندوق سرمایه گذاری به طور دقیق نمی داند که چرا و در ازای چه خدماتی این مبلغ را پرداخته است)، حوزه هایی که دلار سخت بابت آن پرداخت می شود به طور کامل برای مشتریان واضح و روشن است و آگاهانه آن را می پردازند. این پرداخت ها اغلب شامل هزینه های نگهداری حساب، هزینه های تراکنش و همچنین بخشی از تحقیقات ارائه شده به مشتریان می شود.
آیا تراکنش های مربوط به دلار نرم قانونی است؟
اگر چه به صورت منطقی به نظر می رسد که هزینه های استفاده از تحقیقات بروکرها بایستی بخشی از هزینه های مدیران سرمایه گذاری باشد اما، این هزینه ها نه توسط مدیران سرمایه گذاری که توسط مشتریان صندوق ها و در قالب دلارهای نرم پرداخت می شود.
با اینحال تراکنش های دلار نرم از نظر رگولاتورها کاملا قانونی ست. تنها شروطی که رگولاتور برای دلار نرم در نظر می گیرد این است که میزان کمیسیون باید معقول بوده و همچنین، عملکرد سرمایه گذار خوب باشد؛ به این معنی که از ابزاری که بابت آنها دلارهای نرم را به بروکر می پردازد، برای گرفتن بهترین تصمیمات معاملاتی در جهت بهره مندی بیشتر مشتریان خود استفاده کند.
مزایای دلار نرم چیست؟
با همه صحبت هایی که گفته شد، اصلا چرا باید کمیسیون نرم را پرداخت؟ آیا دلار نرم مزیتی ایجاد می کند که سرمایه گذاران ترجیح بدهند آن را بپردازند؟
می شود گفت که جواب این سوال مثبت است. مهمترین مزیتی که دلارهای نرم ارائه می دهند، ایجاد دسترسی به تحقیقات وسیع تر است. مشاوران سرمایه گذاری و مدیران صندوق های سرمایه گذاری مشترک از نتایج تحقیقات خریداری شده با دلارهای نرم برای گرفتن تصمیمات بهتر معاملاتی و در نتیجه، افزایش بهره وری سرمایه گذاری مشتریان خود استفاده می کنند. مدافعان دلارهای نرم معتقدند که وجود و پرداخت کمیسیون نرم است که انگیزه و انرژی برای انجام تحقیقات را برای مشاوران سرمایه گذاری ایجاد می کند و در صورت حذف آن، در نهایت بازدهی مشتریان صندوق ها کمتر خواهد شد.
انواع معایب و سو استفاده های ممکن در دلارهای نرم
همانطور که گفته شد به دلیل ماهیت غیر شفافی که دلارهای نرم دارند، امکان سواستفاده در آنها بسیار زیاد است. از جمله مهمترین این سواستفاده ها عبارتند از:
- تحمیل هزینه بیشتر به مشتری
یکی از روش های سواستفاده از مشتری با استفاده از دلارهای نرم این است که مدیران سرمایه گذاری با بروکری طرف قرارداد شوند که کمیسیون و یا کارمزد بیشتری را در ازای خدمات اضافی خود دریافت می کند. در این حالت، مشتری مجبور خواهد شد که برای معاملات خود هزینه بیشتری را متحمل شود و در نتیجه بازدهی کمتری داشته باشد.
- عدم شفافیت در نحوه تخصیص دلارهای نرم
همانطور که گفته شد پرداخت کننده اصلی دلارهای نرم، سرمایه گذارانی هستند که در صندوق های سرمایه گذاری مشترک سرمایه گذاری می کنند اما، مشکل آنجاست که جزییات این پرداخت ها توسط صندوق ها فاش نمی شود. صندوق به سادگی اعلام می کند که دلار نرم بخشی از هزینه ترید است و مشتری بایستی آن را بپردازد و توضیح بیشتری به مشتری نمی دهد. این عدم شفافیت باعث خواهد شد که مشتری از هزینه های واقعی سرمایه گذاری خود آگاه نباشد.
- تخصیص نادرست منابع
یکی دیگر از سواستفاده هایی که ممکن است از دلارهای نرم بشود تخصیص نادرست منابع است. به این معنی که مدیران سرمایه گذاری از منابعی که به واسطه دلارهای نرم به دست آمده در جهت منافع شخصی خود و یا در جهت اهدافی غیر مرتبط با پورتفوی مشتریان استفاده کنند.
- تضاد منافع
تضاد منافع زمانی رخ می دهد که مدیر سرمایه گذاری بروکر طرف قرارداد خود را صرفا بر مبنای ارزش دلاری خدمات دریافت شده انتخاب کند و نه بر اساس بهترین اجرا برای انجام معاملات مشتریان. یا اینکه دلارهای نرم دریافت شده از مشتریان یک صندوق را در جهت تحقیقات و منافع برای یک صندوق دیگر به کار بگیرد. در چنین شرایطی مشتریان در حال پرداخت هزینه های اضافی هستند در حالیکه، از سرمایه گذاری خود نیز نفعی نمی برند.
- عدم امکان بررسی دقیق صندوق ها توسط مشتری
یکی دیگر از مهمترین ایراداتی که به دلارهای نرم وارد می شود این است که به دلیل پرداخت هزینه تحقیقات از طریق کمیسیون نرم، سرمایه گذاران صندوق ها در هنگام انتخاب صندوق امکان بررسی دقیق هزینه را ندارند و ممکن است در نهایت صندوقی را انتخاب کنند که هزینه بیشتری را به آنها تحمیل کند.
- عدم وجود استاندارد مشخص در پرداخت دلارهای نرم
دلارهای نرم در صندوق های مختلف متفاوتند و مقادیر و ارزش یکسان ندارند. به این معنی که سرمایه گذار در هر صندوق ممکن است مجبور به پرداخت مقدار متفاوتی از دلار نرم باشد. این عدم شفافیت و ابهام تا جایی پیش می رود که سرمایه گذاران صندوق های سرمایه گذاری، هرگز نمی فهمند که از مبالغ پرداختی شان چه بخشی صرف سرمایه گذاری واقعی و چه بخشی صرف پرداخت کمیسیون نرم شده است. همین معضل وجود نداشتن یک استاندارد مشخص برای پرداخت کمیسیون نرم، راه را برای مناقشه و سواستفاده باز گذاشته است.
با این اوصاف به نظر می رسد معایب دلارهای نرم بر مزایای آن برتری دارد و راه های سواستفاده در این حوزه بسیار زیاد است. شاید به همین دلیل است که تلاش های فراوانی برای حذف این نوع از کمیسیون در جریان است. حذف کمیسیون نرم به ویژه وقتی لزوم شفافیت در صنعت مالی افزایش یابد، اهمیت بیشتری پیدا می کند.
مثالی از سوء استفاده از دلارهای نرم یا کمیسیون نرم
در سال 2013 سازمان بورس و اوراق بهادار ایالات متحده (SEC) تحقیقاتی را درباره شرکت Instinet که یک شرکت کارگزاری بود انجام داد و در نتیجه این تحقیقات، فعالیت های این شرکت را به حالت تعلیق درآورد. در نتیجه تحقیقات مشخص شد که بروکر Instinet با شرکت مدیریت سرمایه JS Oliver تتوافق کرده که در ازای هر 0.03 دلار کمیسیون معاملات مشتریان، مبلغ 0.0225 دلار در قالب دلارهای نرم به شرکت سرمایه گذاری بپردازد و البته، شرکت مدیریت سرمایه گذاری از این مبالغ سوءاستفاده کرده و در جهت منافع مشتریان به کار نبرده است. بنابراین، شرکت JS Oliver نیز به صورت جداگانه جریمه شد. در پایان و برای حل مناقشه با SEC، شرکت کارگزاری Instinet مجبور شد مبلغ 800 هزار دلار جریمه بپردازد.
راه های کاهش سواستفاده در دلارهای نرم
با این همه، راه هایی وجود دارد که میزان سواستفاده های احتمالی در حوزه دلارهای نرم کاهش یابد. در ادامه برخی از این راه ها را پیشنهاد می دهیم که برای کاهش سواستفاده های احتمالی در دلارهای نرم می تواند کمک کننده باشد.
- شفافیت در نحوه تخصیص دلارهای نرم: با این نوع از شفافیت ها، مشتریان مطمئن می شوند که مبالغی که می پردازند در چه زمینه ای هزینه می شود و در صورت مشاهده تضاد منافع، با آگاهی بیشتری نسبت به آینده سرمایه گذاری خود تصمیم گیری می کنند.
- اطمینان یافتن از تخصیص درست منابع: مدیران سرمایه گذاری بایستی اطمینان حاصل کنند که دلارهای نرمی که از مشتریان دریافت می شود به صورت عادلانه بین آنها تقسیم شود و تنها در جهت منفعت پورتفوی آنها استفاده شود.
- پایه گذاری سیاست ها و کنترل های قوی برای دلارهای نرم: صندوق های سرمایه گذاری و بروکرها بایستی سیاست ها و کنترل های داخل سازمانی را تعریف و اجرا کنند که ترتیبات دلارهای نرم آنها را سازمان دهی کند. بنا به این کنترل ها، بایستی خدماتی که در ازای آنها دلار نرم دریافت می شود، میزان دلار نرمی که در ازای این خدمات بایستی دریافت شود و نیز معیارهای انتخاب بروکرها به صورت کامل تشریح شود.
- آموزش متخصصان سرمایه گذاری: ارائه آموزش های لازم به متخصصین سرمایه گذاری در مورد استفاده اخلاقی از دلارهای نرم و عواقب سواستفاده های احتمالی، می تواند به ترویج فرهنگ انطباق و استفاده اخلاقی از این مبالغ کمک کند.
- ممیزی و نظارت منظم: لازم است که شرکت های سرمایه گذاری بر ترتیبات دلار نرم خود نظارت منظم داشته و از انطباق این ترتیبات با الزامات نظارتی و سیاست های دخلی اطمینان حاصل کنند.
نتیجه گیری
دلارهای نرم یا کمیسیون نرم به هزینه ای گفته می شود که یک صندوق سرمایه گذاری مشترک یا مدیر سرمایه گذاری از محل کمیسیون پرداختی مشتریان خود به یک بروکر می پردازد و در ازای آن، به یک سری از خدمات این بروکر مانند نتایج تحقیقات انجام شده دسترسی پیدا کند. به دلیل عدم شفافیت در این حوزه، احتمال سوء استفاده از دلارهای نرم بالاست و بنابراین مخالفان بسیاری هم دارد. اما در عین حال عده ای معتقدند که استفاده از نتایج تحقیقاتی که توسط دلارهای نرم خریداری می شوند، در نهایت منجر به تصمیمات سرمایه گذاری بهتر و در نتیجه بازدهی بیشتر مشتریان صندوق ها خواهد شد. کارشناسان معتقدند بایستی از روش هایی مانند اعمال ممیزی، اطمینان از تخصیص منافع و افزایش شفافیت در نحوه تخصیص دلارهای نرم استفاده کرد تا بتوان احتمال سواستفاده در دلارهای نرم یا کمیسیون نرم را به حداقل رساند.