شناخت ریسک های سرمایه گذاری در بورس؛ قدم اول برای موفقیت
سرمایه‌گذاری در بورس یکی از متداولترین روشهای درآمدزایی و رشد سرمایه در ایران است. اما ورود به بورس و سرمایه‌گذاری در آن، نیازمند آموزش و آزمون و خطا برای یادگیری فرایند خرید و فروش سهام می‌باشد. یکی از موضوعات مهم در زمینه سرمایه‌گذاری در بورس آگاهی از ریسک‌های موجود در این راه است. در تعریفی ساده می‌توان گفت ریسک سرمایه‌گذاری آن است که با دانستن غیرقابل پیش‌بینی بودن آینده سهام، دست به خرید یا فروش آن بزنیم. اما مفهوم ریسک لزوما منفی نیست و گاهی با ریسک کردن حتی می‌توان سود قابل توجهی در بورس بهدست آورد. در این مطلب از بروکر آرون گروپس به بررسی ریسک های سرمایه گذاری در بورس میپردازیم.
فهرست مطالب
بررسی مفهوم ریسک در سرمایه گذاری در بورس
قبل از پرداختن به ریسک های سرمایه گذاری در بورس بهتر است با مفهوم آن آشنا شویم. در واقع، مفهوم ریسک بر فاصله میان انتظار فرد از نتیجه سرمایه‌گذاری و نتیجه واقعی آن اشاره دارد. هر چه این فاصله بیشتر باشد، سرمایهگذار متحمل ریسک بیشتری می‌شود. از این رو، ریسک در سرمایه‌گذاری عدم اطمینانی است که از آینده سهام و سوددهی آن و یا خرید و فروش آن وجود دارد. اهمیت مفهوم ریسک در بورس آنجا مشخص می‌شود که برای رسیدن به بهترین نتیجه از سرمایه‌گذاری و کسب بیشترین میزان سود و از دست دادن حداقلی سرمایه باید با آن آشنایی کامل داشت.
ریسک سرمایه‌گذاری در بورس معیاری قابل اندازه‌گیری بوده و اندازه‌گیری آن برای مدیریت سرمایه الزامی است. شاخص اصلی برای اندازه‌گیری ریسک سرمایه‌گذاری در بورس، انحراف معیار بازده تاریخی می‌باشد. بالا بودن انحراف معیار بازده تاریخی نشاندهنده ریسک بالای سرمایه‌گذاری است.
انواع ریسک های سرمایه گذاری در بورس
ریسک های سرمایه گذاری در بورس انواع مختلفی دارند و به دو نوع اصلی ریسک سیستماتیک و ریسک غیر سیستماتیک تقسیم‌بندی می‌شوند. ریسک سیستماتیک به کلیت بازار و شرایط اقتصادی و سیاسی کلان جامعه ارتباط دارد و کنترل آن از دست افراد و سرمایه‌گذاران خارج است؛ مانند نرخ تورم یا سیاست‌های اقتصادی. از این رو، سرمایه‌گذاران نمی‌توانند انتظار آن را داشته باشند و تنها می‌توانند از آن مطلع شوند. پیش‌بینی دقیق این نوع ریسک امکان‌پذیر نیست و از این رو، مدیریت آن نیز غیر ممکن خواهد بود. این ریسک بر تمامی بازار موثر است و به صنعت خاصی محدود نمی‌شود. همچنین ریسک سیستماتیک به هیچ عنوان قابل حذف نبوده و سرمایه‌گذاران تحت هر شرایطی باید پذیرای آن باشند.
ریسک غیر سیستماتیک برخلاف ریسک سیستماتیک کاملا قابل کنترل بوده و وابسته به تصمیمات سرمایه‌گذاران است. به‌عنوان مثال سهامداران می‌توانند سهامی را که عملکرد آن در شرایط بحرانی نامناسب بوده است، خریداری نکنند و ریسک از دست دادن سرمایه خود را کاهش دهند.
ریسک‌های سیستماتیک مربوط به یک سهام یا صنعت خاص بوده و کاملا قابل پیش‌بینی هستند. برای مدیریت این گونه ریسکها می‌توان برنامه‌ریزی کرده و استراتژی معاملاتی تعیین کرد. مثلا در صورت مشاهده تحولات قیمتی یک سهام و بررسی دقیق آن می‌توان ریسک را تا حداکثر ممکن کاهش داد و یا با خروج به موقع آن را کاملا از بین برد. سایر ریسک های سرمایه گذاری در بورس زیر مجموعه این دو نوع ریسک هستند که در ادامه بررسی شدهاند.
ریسک نرخ سود
یکی از مهمترین ریسک های سرمایه گذاری در بورس، ریسک نرخ سود است. این نوع ریسک زمانی مطرح می‌شود که سهامداران سرمایه خود را در چند زمینه مختلف سرمایه‌گذاری می‌کنند. ریسک نرخ سود مربوط به زمانی است که تغییراتی در نرخ سوددهی باعث ایجاد تحول در ارزش یک سرمایه‌گذاری شود. از این رو، تفاوت نرخ سود در زمینههای مختلف سرمایه‌گذاری می‌تواند افراد را به سمت سهامی که ریسک پایینتری دارد، سوق دهد.
ریسک تورم؛ یکی از بزرگترین ریسک های سرمایه گذاری در بورس
ریسک تورم که با نام دیگر ریسک قدرت خرید شناخته می‌شود، به معنی احتمال کاهش ارزش سرمایه در اثر تورم و کاهش ارزش واحد پول یک کشور در آینده است. رشد نرخ تورم ارتباط مستقیمی با سوددهی سرمایه‌گذاری دارد و به مفهوم ریسک یا کاهش قدرت خرید اطلاق می‌شود. از این رو، با افزایش نرخ تورم ، میزان سوددهی سرمایه‌گذاری کاهش می‌یابد. در نتیجه همواره باید در زمینهای سرمایه‌گذاری شود که پس از کسر تورم موجود و تورم پیش‌بینی شده، سوددهی مناسبی داشته باشد.
ریسک مالی
تعهدات مالی و وام‌های شرکتی که افراد در آن سرمایه‌گذاری می‌کنند برای تمامی سرمایه‌گذاران اهمیت بسیاری دارد. چرا که با افزایش تعهدات مالی شرکت و وام‌های دریافتی آن، شاهد کاهش توان شرکت برای توسعه و گسترش و سوددهی خواهیم بود. سرمایه‌گذاران می‌توانند با آگاهی از این تعهدات و تسهیلات که در صورت‌های مالی شرکت‌ها وجود دارند، از سرمایه‌گذاری در شرکت‌های دارای تعهدات مالی بالا و ریسک مالی زیاد خودداری کرده و در شرکت‌هایی با ریسک پایین‌تر سرمایه‌گذاری کنند.
ریسک نقدشوندگی
یکی دیگر از مهمترین ریسک های سرمایه گذاری در بورس، مربوط به سهام‌هایی که خرید و فروش آن‌ها به راحتی انجام می‌شود. چرا که این سهامها ریسک نقدشوندگی کمتری دارند. سرمایه‌گذاری مناسب، به آن سرمایه‌گذاری اطلاق می‌شود که سرمایه‌گذاران هر زمان که بخواهد، توانایی تقد کردن سهام خود را داشته باشد. اگر فرد سرمایهگذار سهمی داشته باشد که به خاطر عملکرد نامناسب شرکت صاحب آن، توانایی فروش آن را ندارد، با ریسک نقدشوندگی مواجه خواهد بود. در واقع با افزایش سرعت خرید و فروش سهام، معاملات روان‌تر و ریسک انجام آن‌ها پایین‌تر است.
ریسک نرخ ارز
ریسک نرخ ارز یکی از اصلی‌ترین ریسک های سرمایه گذاری در بورس و مرتبط با شرکت‌هایی است که بیشتر مواد اولیه مورد نیاز خود را با واردات تامین می‌کنند. افزایش نرخ ارز، گریبانگیر چنین شرکت‌هایی خواهد شد و این شرکت‌ها متحمل هزینه زیادی برای واردات می‌شوند. از این رو، هزینه‌های بالای شرکت، باعث کاهش میزان سوددهی آن می‌شود و در نتیجه سرمایه‌گذاری در چنین شرکتی با ریسک همراه است.
ریسک تجاری
ریسک تجاری از همه هزینه‌های شرکت‌ها برای عملیاتی کردن پروژههای خود نشات میگیرد. این هزینه‌ها حقوق پرسنل، هزینه‌های تولید و اداری و اجاره تسهیلات را شامل می‌شوند. ریسک تجاری سرمایه‌گذاری در سهام شرکتی که بتواند محصولات خود را به راحتی به فروش برساند و هزینه‌های عملیاتی خود را تامین کند، کمتری خواهد بود.
ریسک اعتباری
یکی دیگر از مهمترین ریسک های سرمایه گذاری در بورس ریسک اعتباری یا نکول یا عدم بازپرداخت سود است. این نوع ریسک، زمانی مفهوم پیدا می‌کند که یک شرکت نتواند سود قراردادی و اصل سرمایه را بر اساس تعهدات خود وصول کند. ریسک اعتباری یکی از ریسک‌های نگرانکننده برای سرمایه‌گذاران است. یکی از نکات مهم در این زمینه این است که اوراق قرضه دولتی، دارای کمترین میزان ریسک هستند و بازدهی پایینی دارند. از سوی دیگر، اوراق بهادار شرکت‌ها، بالاترین میزان ریسک اعتباری و در نتیجه نرخ بهره بالاتر را به خود اختصاص دادهاند.
ریسک سیاسی
ریسک سیاسی یا ریسک ژئوپلیتیک، زیرمجموعهای از ریسک‌های سیستماتیک و یکی از بزرگترین ریسک های سرمایه گذاری در بورس به شمار می‌آید. عواملی همچون بی‌ثباتی سیاسی، وقوع جنگ، کنترل‌های نظامی و اعمال تغییرات در قوانین دولتی باعث تغییر سیاست های دولت یک کشور می‌شود و این مساله مستقیما روی تصمیم‌های افراد برای سرمایه‌گذاری موثر خواهد بود.
ریسک بازار؛ از متداولترین ریسک های سرمایه گذاری در بورس
ریسک بازار در میان انواع ریسک های سرمایه گذاری در بورس، متداولترین ریسک بهشمار می‌آید و به تغییر بازدهی در اثر نوسانات کلی بازار اطلاق می‌شود. ریسک بازار متوجه همه اوراق بهادار شده و عواملی همچون رکود اقتصادی وقوع جنگ و اعمال تغییرات ساختاری در اقتصاد یک کشور باعث ایجاد این نوع ریسک می‌شود. ریسک بازار بیشتر در بازارهایی با نوسان زیاد همانند سهام، سکه و فارکس، بیشتر از باقی بازارها وجود دارد.
ریسک سبد سرمایه‌گذاری
ریسک سبد سرمایه‌گذاری به تنوع سبد سهام سرمایه‌گذاران بازمی‌گردد و هر چه این سبد تنوع کمتری داشته باشد، این نوع ریسک افزایش می‌یابد. از این رو، سرمایه‌گذاران می‌توانند با افزایش تنوع سبد سهام، ریسک سبد را تا حد بسیار زیادی مدیریت کنند.
ریسک شخصی
یکی از ریسک های سرمایه گذاری در بورس که به عوامل بیرونی مربوط نیست و با تحولات شخصی در ارتباط است، ریسک شخصی می‌باشد. به عنوان مثال زمانی که افراد به دلیل نیاز مالی برای فروش سهامی که قصد نگهداری بلندمدت آن را دارند، اقدام کنند، متحمل ریسک شخصی شده و به همین دلیل متحمل ضرر یا سود خواهند شد.
ارتباط ریسک های سرمایه گذاری در بورس با میزان سودآوری
زمانی که صحبت از ریسک های سرمایه گذاری در بورس به میان می‌آید، این مساله ارتباط مستقیمی با سوددهی دارد. در واقع بدون انتظار سوددهی، پذیرش ریسک عملی بیهوده است و صرفا وجود سوددهی ریسک‌پذیری را توجیه می‌کند. ارتباط ریسک های سرمایه گذاری در بورس و میزان سوددهی سرمایه ارتباطی مستقیم است و این دو به‌صورت مستقیم روی هم تاثیر‌گذار خواهند بود. از این رو، با پذیرش ریسک بیشتر، میزان سوددهی نیز بیشتر است و با کاهش آن باید انتظار میزان سود کمتری را داشته باشید.
کاهش ریسک های سرمایه گذاری در بورس با آگاهی از شرایط بازار
سرمایه‌گذاری در بورس همانند تمامی سرمایهگذاریها در بازارهای مختلف ریسک‌های خاص خود را دارد. اما آن دسته از ریسک‌هایی که عمدتا غیر سیستماتیک هستند، با آموزش صحیح در زمینه بورس و آگاهی کامل از شرایط بازار کاملا قابل کنترل خواهند بود. بیشتر این ریسکها مربوط به بازار نیستند و به عواملی همچون آگاه نبودن از شرایط حاکم بر بازار، نداشتن دانش صحیح سرمایه‌گذاری یا سرمایه‌گذاری غیرمنطقی یا استفاده از کارگزاریهای نامناسب یا توصیه افراد ناآگاه بستگی دارند. از این رو، با آموزش صحیح قبل از ورود به بورس و استفاده از کارگزاریهای معتبر و برنامه‌ریزی دقیق در معاملات و بررسی بازار، می‌توان از ریسک‌های سرمایه‌گذاری تا حد زیادی جلوگیری کرد.