آگاهی از حقوق سهامداران بورس؛ راهی برای محافظت از سرمایه
بیشتر افراد فعال در بازارهای مالی تنها به جنبه‌های حقوق مادی خود توجه دارند و نسبت به حق‌وحقوق غیر مالی خود بی‌توجه هستند. بازار بورس به‌عنوان بزرگ‌ترین بازار مالی در ایران، علاوه بر تعیین حقوق مالی برای سرمایه‌گذاران، حقوق متفاوتی مانند حق حضور در مجمع، حق رای‌گیری و… را در نظر گرفته است. شناخت حقوق سهامداران بورس علاوه بر افزایش آگاهی برای محافظت از سرمایه، باعث می‌شود بتوانید در زمان مناسب تصمیمات درست بگیرید. در این مطلب به انواع حق‌وحقوق سهامداران می‌پردازیم.
فهرست مطالب
انواع حقوق سهامداران بورس
سهامداران با سرمایه‌گذاری و خرید سهام شرکت‌های بورس منافع و حقوقی دارند که تحت هیچ شرایطی امکان نقض آن وجود ندارد. این حقوق ناشی از مالکیت شرکت‌های بورسی بوده که در قانون تجارت کاملا مشخص شده است. اطلاع از این حقوق از ابتدایی‌ترین قدم‌ها برای ورود به بازار بورس است که در صورت آگاهی از آن‌ها سود قابل توجهی نصیب سرمایه‌گذاران می‌شود.
انواع حقوق سهامداران بورس به دو دسته حقوق مالی و غیر مالی تقسیم‌بندی می‌شود که بیشتر سرمایه‌گذاران با حقوق غیر مالی آشنایی کم‌تری دارند. آشنایی با حقوق غیر مالی فرصت‌های زیادی را برای اعتراض به سیاست‌ها یا تعیین برخی سازوکارهای بورسی فراهم می‌کند که سهامداران باید با آن‌ها آشنا باشند.
حقوق مالی سهامداران؛ آن‌چه باعث افزایش سود می‌شود
سهامداران یک شرکت، در واقع صاحبان اصلی آن در بازار بورس به‌شمار می‌روند. بر همین اساس این افراد با بهره‌مندی از امتیازات و حقوق خاصی که به‌وسیله قانون مدیریت می‌شود، حق مشارکت در سود یا ضرر حاصل از سرمایه‌گذاری بر روی آن سهام را به دست می‌آورند. تا زمانی که سهامداران سهام خود را در بورس در اختیار داشته باشند، هیچ اساسنامه یا تصمیم نهادهای دیگری این حق را نقض نمی‌کند. برای شناخت بهتر حقوق مالی سهامداران بورس در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم.
سهیم‌شدن در سودآوری؛ اصلی‌ترین حق مالی سهامداران
سهامداران تا زمانی که مالکیت یک سهام را در اختیار داشته باشند، در سودآوری آن شریک هستند. تقسیم سود میان سهامداران متناسب با میزان سهامی است که در اختیار آن‌ها قرار دارد و توسط مجمع عمومی سالیانه تعیین می‌شود. روند صعودی سهام در طول زمان می‌تواند سود قابل توجهی را در بازار بورس نصیب سرمایه‌گذاران کند.
افزایش حقوق مالی سهامداران بورس در این بازار مالی در گرو کسب سود ناشی از افزایش قیمت سهام مورد نظر است. بر اساس بند 3 ماده 158 لایحه اصلاح قانون تجارت، سود قابل تقسیم در بازار بورس باید به‌صورت نقد و بدون تاخیر به صاحب سهام پرداخت شود. این سود نباید به شکل سهامی جدید در اختیار او قرار بگیرد.
نحوه محاسبه سود سالیانه شرکت‌های بورس فرمول خاص خود را دارد. سود سالیانه در این بازار مالی، از زیان‌های سال‌های قبل و اندوخته‌های قانونی و سایر اندوخته‌های اختیاری کسر شده و باقی‌مانده با سود قابل تقسیم سال‌های قبل، جمع می‌شود.
سهیم‌شدن در دارایی شرکت
علاوه بر سهیم‌شدن در سودآوری، یکی از حقوق سهامداران بورس سهیم‌شدن در دارایی شرکت‌ها است. این بدان معنا است که تا زمان زنده‌بودن صاحبان سهام، در صورت تصمیم به افزایش سرمایه، آن‌ها نسبت که سهامی که در اختیار دارند، در خرید سهام جدید نیز در اولویت قرار می‌گیرند.
در صورت از بین رفتن سهام بر اثر ورشکستگی یا انحلال شرکت نیز، پس از پرداخت بدهی‌ها، مالکان نسبت به سهام خود در شرکت، از دارایی باقی‌مانده سهم می‌برند. فقط در یک صورت مالکان سهام، حقوقی ندارند که برخی از شرکا دارای سهام ممتاز باشند و در زمان تقسیم دارایی شرکت، مبلغ سهام ممتاز پرداخت شود و پس از پرداخت آن، هیچ پولی برای سایر سهامداران باقی نماند.
افزایش قیمت سهام؛ از حقوق مالی سهامداران بورس
حقوق سهامداران بورس، به سرمایه‌گذاران امکان افزایش قیمت سهام را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد. در زمان افزایش قیمت سهام شرکت‌های بورسی به دلیل عوامل مختلف، سود قابل توجهی نصیب سهامداران شده و در صورت فروش این سهام، سهامداران از مزایای فروش آن بهره‌مند می‌شوند.
دریافت سهام جایزه و حق تقدم حاصل از افزایش سرمایه
یکی از حقوق مالی سهامداران در بازارهای بورس، دریافت سهام جایزه و اولویت بودن آن‌ها برای افزایش سرمایه است. به عبارتی دیگر در زمان افزایش سرمایه توسط شرکت‌های بورسی، سهامداران بورس نسبت دیگر خریداران سهام در افزایش سرمایه در اولویت قرار می‌گیرند. در این شرایط چون قیمت پیشنهادی فروش سهام شرکت در افزایش سرمایه با قیمت بازار سهام تفاوت‌های مهمی دارد، سهامداران با خرید سهام جدید سود خوبی را به دست می‌آورند.
حقوق غیر مالی سهامداران بورس؛ حقوقی ناشناخته برای سرمایه‌گذاران
در کنار حقوق مالی، سهامداران برخی حقوق دیگری نیز دارند که این حقوق به طور غیر مستقیم از سرمایه‌های آن‌ها محافظت می‌کنند. این حقوق تاثیری در مسائل مالی سهامداران ندارد و صرفا به‌عنوان اهرمی قانونی برای مشارکت سهامداران در سیاست‌گذاری‌های مهم بازار بورس به‌کار می‌روند. برای شناخت حقوق سهامداران بورس، آشنایی با حقوق غیر مالی تاثیر بالایی در درک بهتر این بازار مالی دارد. در ادامه به مهم‌ترین حقوق غیر مالی سهامداران در بازار بورس می‌پردازیم.
حق اطلاع؛ یکی از حقوق قانونی سهامداران
در ماده 139 قانون تجارت با صراحت از حق اطلاع سهامداران از روند شرکت‌ها صحبت شده است. میزان سهام سهامداران هیچ اهمیتی ندارد و همه آن‌ها حتی افرادی با داشتن یک درصد سهام نیز باید از روند شرکت اطلاع کامل داشته باشند.
سهامداران با توجه به دارابودن حق اطلاع می‌توانند قبل از انعقاد مجمع عمومی در شرکت حضور پیدا کرده و با دسترسی به صورت‌حساب‌ها و ترازنامه‌ها، از میزان سود و زیان و گزارش عملکرد مدیران و گزارش بازرسان مطلع باشند. حقوق سهامداران بورس به آن‌ها این امکان را می‌دهد که از برگزاری مجمع عمومی اطلاع پیدا کرده و در حیطه وظایف خودشان عمل کنند.
حق عضویت در شرکت از دیگر حقوق سهامداران بورس است
فردی که سهام یک شرکت را خریداری می‌کند، عضو آن مجموعه به‌شمار می‌رود و بدون رضایت او خارج کردنش از شرکت، قانونی نیست. البته در برخی از موارد به دلیل ملاحظات موجود، در شرایط خاصی قانون‌گذار سهامداران را از این حق محروم کرده است.
حق رای؛ مهم‌ترین حق غیر مالی سهامداران بورس
داشتن حق رای سهامدار، اظهار نظر و مشارکت درباره سیاست‌های شرکت را ممکن می‌کند. این حق به تعداد سهام افراد در شرکت‌ها بستگی دارد و هر چه افراد سهام بیشتری داشته باشند، حق رای بیشتری نیز برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود. هیچ اقدامی نمی‌تواند حق رای صاحب سهام را از بین ببرد و در صورت احراز این امر، از نظر قانونی قابل پیگیری است.
حق رای یکی از مهم‌ترین حقوق سهامداران بورس به‌شمار می‌رود که به آن‌ها اجازه شرکت در مجمع عمومی شرکت‌های بورسی را اعطا می‌کند و آن‌ها می‌توانند متناسب با سهام خود، در انتخاب اعضای هیات مدیره و بازرسان شرکت، تقسیم سود، تغییرات اساسنامه، تغییرات سرمایه، انحلال شرکت و… اظهار نظر کنند.
درصورتی‌که فرد نتواند به هر دلیلی در جلسات مجمع حاضر باشد، می‌تواند با دادن وکالت به فرد دیگری از حق قانونی خود استفاده کرده و وکیل خود را برای داشتن حق رای، به مجمع عمومی شرکت‌های بورسی معرفی کند. نکته مهم دیگر در شناخت حقوق سهامداران بورس، انواع حق رای در نظر گرفته شده برای سهامداران این بازار مالی است.
انواع مشارکت سرمایه‌گذاران در سیاست‌گذاری‌های شرکت‌های بورسی عبارت‌اند از:
- رای‌گیری ساده: هر سهم یک رای دارد که در این صورت افراد دارای سهام بیشتر حق انتخاب بیشتری برای انتخاب افراد و سیاست‌گذاری‌های مدنظر خود دارند
- رای‌گیری تجمعی: تعداد آرای هر فرد در تعداد مدیران ضرب شده و حق رای برای هر رای‌دهنده مساوی با عددی است که به دست می‌آید. در این صورت فرد می‌تواند تمام آرای خود را به یک نفر داده یا آن را بین افراد مختلف تقسیم کند
حق انتقال سهام به‌وسیله دارنده آن
سهام بورسی به‌سادگی قابل انتقال است؛ بنابراین نه شرکت می‌تواند مانع از انتقال سهام سهامداران باشد نه سهامدار امکان آن را دارد. نقل‌وانتقال سهام در صورتی جنبه رسمی به خود می‌گیرد که در دفتر سهام ثبت شده باشد. هرگونه انتقال بدون ثبت در دفتر سهام، فاقد اعتبار و غیر قانونی است.
حق مراجعه به گزارش بازرسان برای سهامداران بورس وجود دارد
یکی از مهم‌ترین حقوق سهامداران بورس که به‌وسیله آن می‌توانند عملکرد کلی شرکت را زیر نظر بگیرند، حق مراجعه آن‌ها به گزارش بازرسان است. در مواقعی که سهامداران نسبت به شرکت بی‌اعتماد شده یا نگران سرمایه‌های خود هستند؛ با استفاده از حق مراجعه به گزارش بازرسان می‌توان نسبت به عملکرد شرکت در بازه‌های مختلف اطمینان حاصل کرد.
حق استفاده از مزایای سهم ممتاز؛ فرصتی برای تاثیرگذاری بیشتر بر سیاست‌های شرکت‌ها
داشتن سهام ممتاز به معنای متمایزشدن سرمایه سهامداران در شرکت‌های بورسی است. مزایای سهام ممتاز مانند حق رای بیشتر و تاثیرگذاری بالاتر آن در روند سیاست‌گذاری‌ها، خیال سرمایه‌گذاران را تا حد قابل توجهی نسبت به سرمایه‌های خود راحت می‌کند. زیرا سهامداران ممتاز در صف اول تصمیم‌گیری قرار می‌گیرند و امتیازات به‌مراتب بالاتری نسبت به سهامداران معمولی دارند.
در صورت شناخت حقوق سهامداران می‌توانید از این حقوق دفاع کنید
علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری در بزرگ‌ترین بازار مالی در ایران باید با انواع حقوق سهامداران بورس آشنا باشند. شناخت این حقوق علاوه بر هموار کردن مسیر سرمایه‌گذاری و شناخت روش‌های سرمایه‌گذاری مطمئن‌تر، بسیاری از ترفندهای مهم برای تصمیم‌گیری‌های اصولی را به سهامداران می‌آموزد. بدون آگاهی از این حقوق، مسیر سرمایه‌گذاری سخت و البته با سود کمتر طی می‌شود.